THÔNG CÁO
CỦA BAN
THÁNH NHẠC
TRỰC THUỘC
HĐGMVN
THÔNG CÁO SỐ 2/94
VỀ VIỆC CHUẨN NHẬN CÁC BÀI CA
Hiến chế phụng vụ (HCPV) cũng như Huấn thị thánh nhạc trong phụng vụ đều nhắc lại:
[1] Mục đích của thánh nhạc là làm vinh danh Chúa và thánh hoá tâm hồn các tín hữu nên thánh nhạc phải có những đặc tính căn bản mà Đức Pi-ô X đã để ra trong tự sắc Tra le Sollecitudini số 2 và được khai triển trong HCPV số 112.
a) Thánh nhạc phải thánh:
- Tích cực: “Thánh nhạc càng liên kết chặt chẽ với các hoạt động phụng vụ bao nhiêu thì càng thánh bấy nhiêu”.
- Tiêu cực: Phải loại bỏ những gì phàm tục không những trong bản chất mà cả nơi những người thể hiện.
b) Thánh nhạc phải là nghệ thuật đích thực:
Có giá trị cả về nhạc lẫn lời, như thế thánh nhạc sẽ dễ dàng đưa tâm hồn con người đạt tới công hiệu mà Hội Thánh nhắm tới khi dùng nghệ thuật âm thanh trong phụng vụ.
[2] Do đó, khi chuẩn nhận các bài thánh ca dùng trong phụng vụ, xin các người hữu trách quan tâm đến một số gợi ý sau đây:
[3] Về âm nhạc, xin lưu ý 4 phương diện:
a) Dòng ca:
- Đơn sơ, trôi chảy, âm vực vừa phải, nhất là những bài hát dành cho cộng đoàn.
- Thích hợp và làm tăng ý nghĩa lời ca. Cần lưu ý các dấu bằng trắc trong tiếng Việt.
- Cùng với tiết tấu, dòng ca phải thích hợp với từng loại hoạt động phụng vụ.
- Tránh những nét nhạc lãng mạn, uỷ mị (dùng nhiều nửa cung) có tính chất kịch trường (dùng nhiều quãng dài liên tiếp).
- Cấm đặt lời ca vào các bài hát đời rồi hát trong phụng vụ, kể cả những bài dân ca.
- Có thể dùng cung bình ca như cung gợi ý, khi sáng tác bằng ngôn ngữ địa phương, trong các cung chủ tế và tá viên (Huấn thị thánh nhạc số 56, thư trả lời của Đức cha thư ký thánh bộ phượng tự gửi Đức cha Nguyễn Văn Hoà ngày 08.02.1994).
- Khi soạn những cung dàng riêng cho chủ tế và các tá viên, “các nhạc sĩ hãy xem các cung nhạc truyền thống phụng vụ La Tinh đã được sử dụng trong cùng một mục đích có thể gợi ra những giải pháp để đặt nhạc cho những bản văn đó bằng ngôn ngữ hiện đại không?” (Huấn thị thánh nhạc trong phụng vụ số 56).
- Thích ứng nhạc dân tộc:
“Việc thích ứng âm nhạc trong những miền có một truyền thống âm nhạc riêng, nhất là trong các xứ truyền giáo” là điều được Công đồng Vatican II khuyến khích (HCPV số 119), nhưng nó “đòi hỏi các nhà chuyên môn phải được chuẩn bị cách đặc biệt” (Huấn thị thánh nhạc trong phụng vụ số 61).
- Để tránh lầm lẫn cho người sử dụng, khi phát hành cần xác định rõ ràng là nhạc dùng trong phụng vụ hay nhạc dùng cho các sinh hoạt khác. Không được in hai loại trong cùng một sách hay cùng một băng nhạc.
b) Tiết tấu:
Như đã nói trên, tiết tấu phải thích hợp với thánh nhạc nói chung và từng hoạt động phụng vụ nói riêng. Ngay khi bày tỏ niềm vui thì phụng vụ cũng đã phần nào nghi thức hoá niềm vui đó. Nó không còn là niềm vui bộc phát trong dị thường nhưng bình dị hơn, nghiêm trang hơn, thích hợp với cộng đồng hơn. Những bài hát bình ca và “choral” cho ta một mẫu mực về điểm này. Cũng vì thế mà Hội Thánh cấm sử dụng các điệu jazz trong phụng vụ.
c) Hoà âm:
Đây là một lãnh
vực rất phong phú của âm nhạc quốc tế, nhưng đối với tiếng Việt có 6 âm ở độ
cao khác nhau một cách tương đối thì việc sử dụng hoà âm còn gặp nhiều khó
khăn. Tuy nhiên, các nhạc sĩ Việt
Lưu ý:
- Những bài hoà âm viết theo nhạc pháp đồng hoà (omophonie) như các bài “choral”, phải tránh những nốt nhạc làm cho lời ca thành khác nghĩa, có khi thành lố bịch.
- Những bài đa âm viết theo nhạc pháp đối âm thì nên tránh những gì cầu kỳ phức tạp, khiến không nghe rõ bản văn phụng vụ.
d) Thể loại bài thánh ca:
Vì có nhiều loại hành động phụng vụ khác nhau nên cũng có nhiều loại thánh ca khác nhau: ca nhập lễ, đáp ca, ca dâng lễ, ca hiệp lễ, các câu tung hô, các câu đối đáp giữa chủ tế và tá viên, bộ lễ… Bài hát dùng cho trường hợp nào thì phải theo thể loại của trường hợp đó.
[4] Về lời ca:
a) Bản văn phụng vụ: Trong phụng vụ, nhất là trong thánh lễ, một số bản văn có tính cách cố định thì không ai được thay đổi với lý do gì, dù để dễ hát. Trước hết, phải nhắc lại điều này là bản văn phụng vụ chi phối âm nhạc chứ không phải âm nhạc chi phối bản văn phụng vụ. Trong các bản văn dùng để hát, cần lưu ý đến các bản văn quan trọng của các cử hành phụng vụ. Các lời kinh nguyện của linh mục (lời nguyện, lời truyền phép, kinh nguyện Thánh Thể, lời ban phép lành); lời đối đáp giữa linh mục hay phó tế với cộng đoàn (như lúc đọc Phúc âm, trong các kinh nguyện Thánh Thể, kinh Thánh Thánh Thánh và lời tung hô tưởng niệm); một số bản văn Thánh kinh hay phụng vụ đã có truyền thống từ lâu đời như kinh Vinh danh, kinh Lạy Chiên Thiên Chúa, các bản văn tuyên xưng đức tin trong Hội Thánh như kinh Tin kính, kinh Lạy Cha.
Tất cả những bản văn này phải dịch cách trung thực, rồi căn cứ vào đó mà sáng tác các cung, chứ không được sửa đổi. Khi dịch các bản văn khác, ta có thể thích ứng tuỳ theo nhu cầu tinh thần ngôn ngữ và nhu cầu sáng tác âm nhạc, như các bài ca nhập lễ, hiệp lễ (Huấn thị thánh nhạc số 32, 36; Huấn thị Agnelo, Thư ký thánh bộ phượng tự gửi Đức cha Phao-lô Nguyễn Văn Hoà ngày 08.02.1994).
Bộ phượng tự chỉ cho thích nghi (thay đổi từ ngữ hay sắp xếp lại) đối với ca nhập lễ, đáp ca, câu xướng trước Tin mừng, ca dâng lễ và ca hiệp lễ. Hơn nữa, những bài hát này còn có thể thay thế bằng các bài chọn trong tuyển tập đã được HĐGM chuẩn nhận.
b) Những bài hát thay thế: Để được chuẩn nhận, lời ca những bài hát này cần đáp ứng hai tiêu chuẩn là đúng và hay.
- Đúng về nội dung: đúng tín lý Công giáo. Đây là yếu tố quan trọng cần lưu tâm. Một số bài được phổ biến vẫn gieo rắc những sai lạc như “Chúa ngự trong bánh rượu” (đáng lý phải viết như thế này mới đúng: “Chúa ngự trong hình bánh và hình rượu”) hay “xin yêu thương dắt về chốn quê mộng mơ” (đáng lý phải viết: “chốn quê hằng mơ”).
- Đúng về hình thức: Đúng từ ngữ, văn phạm, hợp với tính cách của hoạt động phụng vụ, với khung cảnh lễ nghi, với tâm tình đạo đức của các tín hữu.
- Hay về nội dung: “Quý nhất là được trích trong Kinh thánh và nguồn Kinh phụng vụ” (HCPV số 121), vì từ đó gợi lên những tâm tình đạo đức thâm sâu và đích thực.
- Hay về hình thức: Có giá trị văn chương, nhất là thi ca để hoà hợp với âm nhạc. Tránh những sáo ngữ, như kiểu nói trần tục (như “như viên đá xanh ngủ yên giấc mộng lành…”), chú ý tới tiết tấu của lời ca, những hình ảnh và từ ngữ đẹp, cách gieo vần…
Trên đây là đôi điều cản bản, mong các vị hữu trách thánh ca của các giáo phận đã được giám mục uỷ thác công tác chuẩn nhận các bài thánh ca lưu ý, nhằm thống nhất việc chuẩn nhận và nhờ đó, Hội Thánh Việt Nam có được những bài thánh ca giá trị để tôn vinh Thiên Chúa và giúp thánh hoá các tâm hồn.
Nha Trang, ngày 30.8.1994
Phao-lô
Nguyễn Văn Hoà
Giám mục đặc trách Uỷ ban thánh nhạc
trực thuộc HĐGMVN
(ấn ký)
