10.2 ĐỐI THOẠI VỚI VĂN HÓA DÂN TỘC
A. TRÌNH BÀY
Văn hoá được hiểu như là hệ thống
giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo trong quá trình
lịch sử và tích luỹ qua nhiều thế hệ liên tục. Chúng làm thành một
hệ thống chặt chẽ và chi phối đời sống của một cộng đoàn, một dân
tộc.
Trong Tông huấn Giáo Hội tại Châu Á, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II hiểu các
nền “văn hoá” như là những hệ thống giá trị của một dân tộc và
“hội nhập văn hoá” như là nỗ lực “hoà mình vào” hay “gặp gỡ và đối
thoại với” nền văn hoá của một dân tộc nào đó. Các thừa sai nước
ngoài khi đến Việt Nam giảng đạo đã học tiếng nói của người Việt,
ăn mặc như người Việt, trình bày giáo lý theo cách hiểu của người
Việt. Như thế là các ngài đang hội nhập hay gặp gỡ và đối thoại
với nền văn hoá Việt Nam. Trong quá trình gặp gỡ và đối thoại này,
một đàng, các vị thừa sai tiếp nhận các giá trị tốt đẹp của nền
văn hoá Việt Nam để đào sâu sứ điệp Tin Mừng và làm cho việc rao giảng
nên dễ dàng và hiệu quả hơn; đàng khác, các ngài truyền đạt cho người
Việt chân lý và giá trị của Tin Mừng để đổi mới nền văn hoá của
chúng ta từ bên trong.
“Một thí dụ cụ thể, khi Kitô giáo
được truyền vào Việt Nam cách đây ba, bốn thế kỷ, dân tộc ta đang chịu
ảnh hưởng nặng nề của Nho giáo và nền quân chủ độc tài, phong kiến.
Nho giáo dạy người dân phải trung với vua vì vua là thiên tử thay trời
trị dân, có toàn quyền sinh sát đến độ “quân sử thần tử, thần bất tử
bất trung.” Người Công giáo lại được dạy chỉ có Chúa Trời làm chủ
của sự sống, là Cha hết mọi người và tất cả đều là anh em nên đều
bình đẳng với nhau về giá trị làm người dù vẫn có tôn ti trật tự
trong xã hội. Họ không chống đối, phản loạn đối với vua, nhưng họ
không thể tuân lệnh vua bỏ đạo được. Giáo Hội đã thực sự truyền đạt
các chân lý về tự do, về giá trị làm người cho nền văn hoá Việt Nam
và cuộc hội nhập này mang lại nhiều lợi ích cho dân tộc Việt.”
Chính “Giáo Hội Việt
B. HỎI-ĐÁP
1- H. Văn hóa và Hội nhập Văn hóa là
gì?
T. Văn hóa được hiểu như là một hệ
thống giá trị vật chất và tinh thần do con người tạo ra và tích luỹ
qua nhiều thế hệ; còn Hội nhập Văn hóa là gặp gỡ và đối thoại với
nền văn hoá của một dân tộc nào đó.
2- H. Trong cuộc gặp gỡ và đối
thoại với nền văn hoá Việt Nam, các thừa sai nước ngoài đã làm gì?
T. Một đàng, các thừa sai nước
ngoài tiếp nhận các giá trị tốt đẹp của nền văn hoá Việt Nam để
đào sâu sứ điệp Tin Mừng và làm cho việc rao giảng nên dễ dàng và hiệu quả
hơn; đàng khác, truyền đạt cho người Việt chân lý và giá trị của Tin
Mừng để đổi mới nền văn hoá của chúng ta từ bên trong.
3- H. Tác nhân chính của cuộc đối
thoại giữa Đức tin và Văn hoá là ai?
T. Tác nhân chính của cuộc đối
thoại giữa Đức tin và Văn hoá là Chúa Thánh Thần, Đấng sử dụng Giáo Hội
như dấu chỉ và phương thế hữu hiệu để làm cho Đức Kitô và Tin Mừng của Ngài
nhập thể vào nền văn hóa đồng thời làm cho nền văn hoá này nên phong phú hơn
và trở thành dụng cụ hữu hiệu cho việc loan báo Tin Mừng.
4- H. Vì sao Giáo Hội Việt
T. Giáo Hội Việt Nam phải đối thoại với
văn hoá dân tộc vì Giáo Hội không thể loan báo Đức Kitô và Tin Mừng của
Ngài cho đồng bào của mình mà không hiểu họ là ai, thuộc nền văn hoá
nào. Hơn nữa, văn hóa dân tộc có thể cống hiến cho Giáo Hội nhiều cơ hội đào
sâu sứ điệp Tin Mừng và làm cho việc rao giảng trở nên dễ dàng và hiệu quả
hơn.
5- H. Giáo Hội Việt
T. Một đàng, Giáo Hội tiếp nhận
những giá trị tốt đẹp của văn hoá và thu dụng những yếu tố tích
cực tìm thấy trong văn hoá; đàng khác, gạt bỏ những yếu tố trong văn hoá
không phù hợp với Tin Mừng và thăng tiến những điều thiện hảo tìm thấy trong
văn hóa dân tộc.
C. GỢI Ý TRAO ĐỔI
1. Trong công cuộc hội nhập văn hoá, các thừa sai nước ngoài đã có được những thuận lợi và gặp phải những khó khăn nào? Các ngài đã đạt được những thành công và hứng chịu những thất bại nào?
2. Khi loan báo Tin Mừng, bạn và giáo xứ của bạn ý thức về tầm quan trọng của hội nhập văn hoá hay gặp gỡ và đối thoại với nền văn hoá dân tộc như thế nào? Cần phải làm gì để giúp mọi người ý thức hơn vai trò của văn hoá trong việc sống và thông truyền đức tin?
3. Theo bạn, đâu là những giá trị căn bản của đức tin Kitô giáo? Đâu là những giá trị căn bản của văn hoá Việt Nam? Và đâu là những giá trị tốt đẹp cần hội nhập? Để hội nhập, có nhất thiết phải mặc áo thụng, đội khăn đống, đi hài cong trong một cuộc dâng lễ vật hoặc xây dựng nhà thờ có mái cong theo kiểu chùa hay đình nào đó không?