Parakletos, Hồng ân Thánh Thần
A. HƯỚNG THẦN HỌC CỦA
GIOAN
Trong Tân Ước, hai thánh
Gioan và Phaolô đề cập nhiều đến Chúa Thánh Thần với cái nhìn khác nhau nhưng
bổ túc cho nhau.
Thánh Phaolô nhìn vào đời
sống cụ thể của các tín hữu, nhờ việc sống mầu nhiệm Phục Sinh và khám phá ra
hoạt động của Chúa Thánh Thần được xem như hồn của Hội Thánh. Khoa
Thánh-Linh-học theo Thánh Phaolô quy chiếu về Hội Thánh. Thánh Thần là sức mạnh
cho mọi hoạt động trong và của Hội Thánh.
Thánh Gioan chiêm ngắm Chúa Thánh
Thần trong tương quan với con người và giáo huấn của Đức Giêsu, nghĩa là trong
tương quan mật thiết giữa Chúa Cha và Chúa Con (“Ai thấy Ta thì đã thấy Cha” Ga
14, 9). Khoa Thánh-Linh-học của Thánh Gioan vì thế, quy chiếu về Đức Kitô. Các
học giả nghiên cứu về Thánh Gioan sau này thường nhấn mạnh đến cách diển
tả liên quan đến từ ngữ: Lời - Hơi Thở. Bultmann đã có công khai sáng cho
hướng đi này. Ông nói: “Thánh Thần là Sức Mạnh để thông hiểu Lời Chúa cho cộng
đoàn, cũng là sức mạnh cho mọi lời rao giảng Lời Chúa trong cộng đoàn.”
Cha Ignace de la Potterie SJ
(+), một giáo sư và là bậc thầy nổi tiếng ở Học Viện Kinh thánh Roma, người đã
nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy về vai trò của Chúa Thánh Thần trong tương
quan với mầu nhiệm của Sự Thật trong Phúc âm theo Thánh Gioan (= Mạc Khải của
Thiên Chúa) đã nói: “Sứ mạng của Chúa Thánh Thần hệ tại việc nội tâm hóa Lời
của Đức Giêsu và qua đó giúp các tín hữu am tường Lời Chúa.”
B. TỪ NGỮ LIÊN QUAN ĐẾN
PNEUMA
Trong Tin Mừng theo Thánh Gioan,
ngoại trừ hai trường hợp từ ngữ Pneuma được dùng trong liên hệ với tâm thần (#
psykhê) của con người, các trường hợp khác, Pneuma
được dùng để chỉ Thánh Thần, Thần Khí Sự
Thật.
Thường có hai động từ đi kèm từ
ngữ Pneuma, đó là: ban cho (didonai)
và lĩnh nhận (lambanein): “Vì kẻ
Thiên Chúa sai, thì nói được Lời của Thiên Chúa, bởi không phải theo lường hạn
mà Ngài ban Thần khí (Pneuma) cho” (didonai - Ga 3, 34) ; “Điều ấy, Ngài nói về Thần Khí (Pneuma) các
kẻ tin vào Ngài sẽ lĩnh lấy, vì Thần Khí chưa có, bởi Đức Giêsu chưa được tôn
vinh” (lambanein- Ga 7, 39) ; “Và Ta
sẽ xin Cha và Người sẽ ban cho các ngươi một Đấng Bầu Chữa khác, để Ngài ở với
các ngươi luôn mãi” (Ga14, 16) ; “Nói
thế rồi, Ngài thổi hơi trên họ và nói với họ: “Hãy chịu lấy Thánh Thần. Các
ngươi tha tội cho ai, thì tội họ được tha; các ngươi cầm giữ tội ai, thì tội họ
bị cầm giữ!” (Ga 20, 22-23). Nhờ hai động từ “ban cho” và “lĩnh nhận”,
Thánh Gioan cho chúng ta hiểu rõ: Thánh Thần chính là Hồng ân của Thiên Chúa. Thiên Chúa ban Thánh Thần cho chúng ta và chúng ta lĩnh nhận Thánh Thần như món quà quý báu trực tiếp từ Thiên Chúa.
Ngoài ra, từ ngữ Pneuma còn
gắn liền với hai động từ: gửi đến hay sai đến (pempein, apostelein). “Đấng Bầu Chữa khác, Thánh Thần
Cha sẽ sai đến (pempein)
nhân danh Ta, chính Ngài sẽ dạy các ngươi mọi sự, và sẽ nhắc cho các ngươi nhớ
lại mọi điều Ta nói với các ngươi” (Ga
14, 26) ; “Khi Đấng Bầu Chữa khác đến, Đấng Ta sẽ gửi đến (pempein)
từ nơi Cha, Thần Khí Sự Thật, từ Cha xuất ra, Ngài sẽ làm chứng về Ta” (Ga
15, 26). Hai động từ “gửi đến” hoặc “sai đến” gắn
liền với việc ban Chúa Thánh Thần giúp chúng ta hiểu dụng ý của Thánh Gioan
muốn diễn tả sự đồng nhất giữa Đấng
sai đến và Đấng được sai đến. Qua đó mầu nhiệm hiệp thông được sáng tỏ. Lãnh
nhận Thánh Thần cũng là lãnh nhận Chúa Cha và Chúa Con. Khởi điểm của Đấng được
sai đến là vâng phục Đấng sai mình.
C. HỒNG ÂN THÁNH THẦN
1. Tại Gò Sọ (
Nơi thập giá Chúa Giêsu, “mọi
sự đã hoàn tất” (têlêlestai) [xt. Ga 13, 1: Đức Giêsu biết rằng đã đến giờ
Ngài qua khỏi thế gian để đến cùng Cha, (Ngài) đã yêu mến các kẻ thuộc về Ngài
còn trong thế gian, thì Ngài đã yêu mến họ đến cùng (eis têlos)]. Đây là đỉnh
cao sứ vụ của Chúa Giêsu. Ngài đã hoàn tất sứ mạng cách tuyệt hảo, hầu đem lại
ơn cứu độ cho nhân loại (x. Ga 4, 32-34 ; 5, 30). Tại đây cũng gợi lên chủ đề “Giờ”:
Giờ Đức Giêsu rời bỏ thế gian về cùng Chúa Cha; Giờ chết và được tôn vinh.
Chính vào lúc này, Thánh Gioan ghi lại: “Ngài phó thác Thần Khí (Pneuma)”.
Khác hẳn với các tác giả Nhất Lãm khi nói về giờ phút cuối của Chúa Giêsu [“Ngài
trút linh hồn” (Mt 27, 50) hay “Ngài tắt thở” (Mc 15, 37 ; Lc 23, 46)].
Pneuma chính là hơi thở. Hơi
thở này gắn liền với Đức Giêsu. Trước hết, trong phép rửa ở sông Giođan (Ga 1,
32t): Thần Khí như chim câu đáp xuống và lưu lại trên Đức Giêsu. Giờ đây, tại
Gò Sọ, với động từ paradidonai diễn
tả sự thông ban, Đức Giêsu “gục đầu xuống” trong thái độ vâng phục Chúa
Cha một cách tuyệt đối, “Ngài phó thác Thần Khí”. Những người đầu tiên
được hưởng hồng ân này là các phụ nữ (Đức Maria, bà Maria vợ của Klôpa và Maria
người Magđala) và người môn đệ Chúa yêu (Ga 19, 25-26).
Trong cái nhìn của Thánh Gioan,
khổ nạn cũng là vinh thăng cùng với việc trao ban hơi thở (Pneuma = Thánh
Thần), làm thành một tổng thể duy nhất trong Giờ của Chúa Giêsu.
Tường thuật cuộc khổ nạn được
tiếp nối với lời chứng long trọng khi chiêm ngắm cạnh sườn của Đấng bị đâm
thâu, gợi lên hình ảnh Chiên Vượt Qua bị sát tế. Thánh Gioan nhấn mạnh “có
máu và nước chảy ra” (Ga 19, 34) để làm chứng Đức Giêsu đã chết thật, đồng
thời bày tỏ hiệu quả cái chết của Ngài là Chiên Thiên Chúa, Đấng xóa tội trần
gian (Ga 1, 29). Máu diễn tả cái
chết, Nước diễn tả hậu quả ơn cứu độ mà
cái chết của Ngài đem lại: đó là việc thông
ban Thánh Thần.
Đức Giêsu không chỉ là Chiên
Thiên Chúa, Ngài còn là Tảng Đá xây dựng Đền Thờ (x. Ga 2, 21). Thân thể Đức
Giêsu trở nên nguồn suối sống động tuôn chảy Thánh Thần, đem lại ơn hoán cải
cho con người (x. Ga 7, 38-39). Trong thư của mình, Thánh Gioan cũng có nói đến
nước và máu: “Chính Ngài là Đấng đã đến nhờ nước và máu: Đức Giêsu Kitô, không
chỉ với nước mà thôi, nhưng là với nước và máu! Và Thần Khí là chứng nhân, vì
Thần Khí là sự thật ...” (1 Ga 5, 6-7), chúng ta phải hiểu là tại đây đã hình
thành tổ chức Hội Thánh.
2. Tại Nhà Tiệc Ly (Ga 20, 22)
Đức Kitô Phục Sinh hiện ra
vào “ngày thứ nhất trong tuần” gợi lên cuộc tạo dựng mới. Cửa Nhà Tiệc
Ly, nơi các môn đệ ở, đều đóng kín (Ga 20, 19), nhưng Đức Kitô Phục sinh đã
xuất hiện ở giữa họ, để diễn tả sự tự do của Đấng Phục Sinh. Ngài đã chiến
thắng sự chết và không còn bị thời gian và không gian cầm giữ.
Đến với các môn đệ Ngài nói “Bình
an cho các ngươi!”, và các môn đệ đều mừng rỡ. Bình an gợi lại điều Chúa
Giêsu hứa ban: “Ta để lại bình an cho các
ngươi ; Ta ban bình an của Ta cho các ngươi ; không phải thế gian ban
cho thế nào, thì Ta cũng ban cho như vậy đâu! Lòng các ngươi chớ xao xuyến, chớ
nhát đảm” (Ga 14, 27) và niềm vui liên quan đến hồng ân các môn đệ lãnh
nhận: “Quả thật, quả thật, Ta bảo các ngươi: Các ngươi sẽ khóc, sẽ
than ; còn thế gian sẽ mừng rỡ ; các ngươi sẽ phải ưu phiền, nhưng sự
ưu phiền của các ngươi sẽ trở thành niềm vui …” (xt. Ga 16, 20 tt).
Trong bối cảnh này, Thánh Gioan
còn lưu ý đến thương tích của Đấng đã chịu tử nạn để diễn tả nguồn ơn Thánh
Thần đã được trao ban từ cái chết của Ngài, mà các thương tích đó là dấu
chỉ: “Nói thế rồi, Ngài cho họ thấy tay
và cạnh sườn Ngài … Hãy đem ngón tay ngươi đặt đây, này tay Ta ; hãy đem
tay ngươi tra vào cạnh sườn Ta và đừng ở như ngươi cứng tin, mà như là người
thành tín” (Ga 20, 20. 27).
Mạch văn này nêu lên ba sự
kiện: sai đi truyền giáo, hồng ân Thánh Thần và việc tha tội.
a. “Cũng như Cha đã sai
Ta, Ta cũng sai các ngươi” (Ga 20, 21). Khi đối chiếu với lời “Như Cha đã sai Con đến trong thế gian, Con
cũng sai chúng đến trong thế gian” (Ga 17, 18) chúng ta khám phá ra sự hiệp
nhất giữa Chúa Con với Chúa Cha và sứ mạng tiếp nối của các môn đệ ; ngoài ra
mệnh lệnh này còn diễn tả nguyên nhân và hiệu quả của việc sai đi: do việc Chúa
Cha sai Chúa Con, Chúa Con cũng sai các môn đệ. Khi nói lên mối tương quan này,
Chúa Giêsu cho các môn đệ được thông phần sự sống mà Ngài có cùng với Chúa Cha,
được thông hiểu, tham dự vào tình yêu của Thiên Chúa và chia sẻ sứ mạng của Chúa
Giêsu, sứ mạng mà Ngài đã lãnh nhận từ nơi Chúa Cha.
b. “Ngài thổi hơi trên họ
và nói với họ: Hãy chịu lấy Thánh Thần!” (Ga 20, 22). Thổi hơi gợi lại câu
chuyện về tạo dựng ban đầu: “Giavê Thiên
Chúa đã nắn hình người với bụi lấy từ đất đai và Người đã hà hơi sống vào mũi
nó và người đã thành mạng sống” (St 2, 7) và lời tiên báo việc tái tạo Dân
Chúa: “Hãy tuyên sấm cho Thần khí! Hãy
tuyên sấm, hỡi con người và nói với Thần khí: Đức Chúa Giavê phán thế này: Từ
bốn luồng gió, Thần khí hỡi, hãy đến ; hãy thổi vào các tử thi này, để chúng
được sống” (Ed 37, 9). Hơi thở (Pneuma) của Đức Kitô Phục sinh chính là
việc trao ban Thánh Thần; và việc Ngài thổi
hơi trên các môn đệ là cách diễn tả Ngài thực hiện cuộc tạo dựng mới.
c. “Các ngươi tha tội cho
ai thì tội họ được tha ; các ngươi cầm giữ tội ai thì tội họ bị cầm giữ”
(Ga 20, 23). Tội ở đây được dùng ở số nhiều, khác với cách Thánh Gioan thường
dùng để nói đến tội không tin. Như vậy Hội Thánh có quyền tha mọi tội. Chúa
Giêsu quả thật là Chiên Thiên Chúa Đấng xoá tội trần gian như Thánh Gioan Tẩy
Giả đã giới thiệu. Giờ đây Ngài trao cho các môn đệ quyền này để họ tiếp nối sứ
mạng cứu thế, và Chúa Thánh Thần sẽ giúp đỡ họ thực hiện sứ mệnh này. ■
