Lời mời gọi đến sự canh tân giàu tưởng tượng

13/11/2020


LI MI GI ĐẾN S CANH TÂN GIÀU TƯỞNG TƯỢNG

Tác gi: Timothy Radcliffe
Chuyn ng: Lm. Phaolô Nguyn Minh Chính
T: osservatoreromano.va/it
L’Osservatore Romano, s 45, th Sáu, 6/11/2020, tr. 8-9.

WGPQN (13.11.2020) - Con người đã là anh ch em vi nhau hay đóđiu mà chúng ta phi tr nên? Trng tâm ca thông đip thách đố này (Fratelli Tutti) là s qu quyết rng tính huynh đệ va là căn tính hin ti sâu thm nht va là ơn gi tương lai ca chúng ta. Chúng ta được mi gi để tr nên anh ch em vi nhau trong Đức Kitô theo cách mà hin gi ta chưa th tưởng tượng ra được. “Anh em thân mến, hin gi chúng ta là con Thiên Chúa; nhưng chúng ta s như thế nào, điu y chưa được bày t. Chúng ta biết rng khi Đức Kitô xut hin, chúng ta s nên ging như Người, vì Người thế nào, chúng ta s thy Người như vy” (1 Ga 3,2).

Phn nào đó đây là cuc phiêu lưu ca trí tưởng tượng. Khi nói v s tưởng tượng, tôi không mun nói vđiu huyn hoc”, nhưng là s biến đổi cách chúng ta hin hu trong thế gii. S tưởng tượng Kitô giáo là quyn năng Chúa Thánh Thn dn đưa tt c chúng ta đến vi chân lý. Đó là “tư tưởng ca Đức Kitô” (1 Cr 2,16).

S tưởng tượng huynh đệ đã hot động nơi sách Sáng Thế Ký, đưa chúng ta đi t cuc đối đầu anh em tương tàn gia Cain và Aben, qua nhng cuc xung đột gia Isaac và Ismaen, Êsau và Giacóp, Lêa và Rakhen, đến cuc hòa gii ca ông Giuse vi các anh em mình. Là anh ch em vi nhau không ch là vn đề huyết thng sinh hc mà còn là s ln mnh trong trách nhim h tương, xây dng ngôi nhà chung. Chúng ta được đưa đi t câu hi ca Thiên Chúa vi Cain, ‘Thng em Aben ca ngươi đâu? (Stk 4,9) đến cái ôm ca ông Giuse vi các anh em mình: “Tôi là Giuse, đứa em mà các anh đã bán sang Ai Cp. Nhưng bây gi, các anh đừng bun phin, đừng hi hn vì đã bán tôi sang đây: chính là để duy trì s sng mà Thiên Chúa đã gi tôi đi trước anh em” (Stk 45,4-6). Sáng Thếđã đặt nn tng cho dân Israel bng cách đưa chúng ta vào s chiến thng ca tình huynh đệ lên trên s đối đầu.

Trong Đức Kitô, câu chuyn ca dân Israel là kch bn thường xuyên ca nhân loi. Chúng ta đã thuc v nhau nhưng chúng ta ch mi khi đầu ca s tưởng tượng v ý nghĩa ca điu này. “Khi ngày cui cùng đến, và có đủ ánh sáng để nhìn thy tht s mi điu, chúng ta s thy mình hoàn toàn ngc nhiên” (FT s 281).

Đức thánh cha bt đầu vi li tuyên b ca Thánh Phanxicô Assisi v mt tình yêu “vượt qua các biên gii địa lý và khong cách” (FT s 1). Tht vy, như Thông điLaudato Si’ đã trình bày, nó vươn ra đến Anh Mt Tri và Ch Mt Trăng cũng như toàn th th to. Thế k XIII đã chín mui trí tưởng tượng v tình huynh đệ ph quát này. H thng cp bc phong kiến đang suy tàn, các thương nhân như cha ca Thánh Phanxicô đang du hành khp thế gii đã được khám phá; có nhng hình thc tương giao mi và mt ý nghĩa mi v giá tr ca cá nhân. Vic s dng nhng tước hiu Kitô giáo sm nht ca Thánh Phanxicô và Thánh Đôminicô, gi là “anh” và “ch”, đã có mt nhim v gn như là không tưởng (utopian), li ha hn v mt thế gii mà trong đó nhng người khách l chen chúc trong các thành ph s được đón chào.

Thông điFratelli Tutti nói v mt xã hi đang đối mt vi mt thách thc tn căn đầy tưởng tượng. Trong hành tinh k thut s ca chúng ta, nhng th chế và phm trt xưa cũ mt đi quyn bính; tương lai không chc chn. Như trong thi ca Thánh Phanxicô, s gp g gia Kitô giáo và Hi giáo tim tàng him nguy. Thánh Phanxicô đã lên đường gp g vua Malik-el-Kamil (FT s 3). Đức Phanxicô hin nay cũng vươn tay ra vi v Đại Imam là Ahmad Al-Tayyeb.

Gic mơ v tình huynh đệ ph quát ít da vào s tưởng tượng tp th hơn trước. “Nhng xung đột cũ tưởng là đã chôn vùi t lâu thì nay đang bùng phát li, trong khi nhng biu hin ca mt ch nghĩa dân tc thù hn và hung hăng, cc đoan và thin cn đang leo thang. Ti mt s quc gia, mt quan đim nào đó v s thng nht đất nước và dân tc b nh hưởng bi nhiu ý thc h khác nhau đang to ra nhng hình thc ích k mi và s đánh mt cm thc xã hi được ngy trang bi vic bo v các quyn li quc gia”. (FT s 11).

Đức thánh cha mnh dn thách thc chúng ta tưởng tượng mt cách khác để thuc v tha nhân. Ngài phn đối quyn tư hu tuyt đối hin nay: “Truyn thng Kitô giáo chưa bao gi nhìn nhn quyn tư hu như cái gì tuyt đối hay không th b phá v, đồng thi nhn mnh mc đích xã hi ca mi hình thc tư hu” (FT s 120). Thế gii chúng ta đã tr thành mt trung tâm mua sm đồ s. Bt đầu vào thế k XVII, có s hư cu cho rng mi s đều có th buôn bán được đã tóm ly trí tưởng tượng chung ca chúng ta: trái đất, nước, và ngay c con người vi s bùng n ca vic buôn bán nô l. Thân th tôi là s hu ca tôi, tôi quyết định thế nào tùy tôi, t vic th thai cho đến cái chết. Các cơ quan ca con người được thu gom cho th trường.

Đáng chú ý nht là Đức Phanxicô đã thách thc ý tưởng nn tng cho mt quc gia hin đại rng mt quc gia có quyn tuyt đối trên nhng ngun tài nguyên và lãnh th ca mình: “Nếu mi con người đều có mt phm giá bt kh nhượng, nếu tt c mi người là anh ch em ca tôi, và nếu thế gii này thc s thuc v mi người, thì không quan trng lm chuyn người láng ging ca tôi đã sinh ra đất nước tôi hay nơi khác. Đất nước tôi cũng có trách nhim đối vi s phát trin ca người y, dù trách nhim này có th được thc thi bng rt nhiu cách khác nhau” (FT s 125).

Li tuyên b này phn văn hóa đến gây sc. Nó lt đổ mi gi định nn tng ca các quan đim chính tr hin đại. Đối vi nhiu người, nó dường như rt ngây ngô và tai hi đến t. Nó có nghĩa gì đâu khi trên thế gii tt c các bc tường đều được dng lên và biên gii được tun tra? Nhưng s tưởng tượng Kitô giáo được sinh ra t quyn năng biến đổi ca thp giá và s phc sinh ca Đức Kitô. Trên thp giá, Đức Kitô đã phá đổ bc tường thù nghch” (Ep 2,14). Trí tưởng tượng phc sinh dường như là điên di đối vi dân ngoi” (I Cr 1,23) và b nhiu người chi b.

Điu này không có nghĩa là nó s trôi ni vào khong không k quc. Nó đòi hi s nhp th vào các cơ cu chính tr. Mt trt t thế gii huynh đệ s cn đến “vic phác ha các cơ chế quc tế được t chc vng mnh hơn và hiu năng hơn, vi nhng nhân s được b nhim hoàn toàn bi s đồng thun ca chính quyn các quc gia, và được trao quyn lc để đưa ra các phán quyết. Khi chúng ta nói v kh năng ca mt s dng quyn bính thế gii được điu chnh bi lut, chúng ta không nht thiết nghĩ v mt thm quyn cá nhân” (FT s 172). Cn phi canh tân t chc Liên Hip Quc.

Tương t như thế, khi to nên đường li hip hành nn tng cho vic cai qun ca Giáo Hi, Đức thánh cha mi gi các Kitô hu t tưởng tượng mình như mt cng đoàn gm anh ch em vi nhau. Ch trên căn bn mt s biến đổi văn hóa như thế - ôm ly người ngoi quc như anh ch em mình, như mt thành viên trong gia đình chúng ta -  mà li mi gi ca Thông điFratelli Tutti s không là s lt đổ kinh khng ca tt c nhng điu chúng ta rt thân quen nhưng là đường li dành cho ngôi nhà chung mà chúng ta thuc v.

Không bao gi trong lch s nhân loi có quá nhiu người dch chuyn, chy trn khi bo lc và chiến tranh. Đặc bit là phương Tây, các bc tường đã được b trí để chng li nhng di dân và khách l mà người ta e s rng h s phá hoi các cng đồng địa phương, căn tính và thm chí c s an toàn ca chúng ta.

Làm thế nào để chúng ta bt đầu thy h không phi là nhng khách l đang đe da mà là nhng anh ch em? Trước hết, trí tưởng tượng ca chúng ta phi được gii phóng khi ni s s khác bit. Mi nn văn hóa ca con người ch sng động nếu nó có th tương tác vi nhng gì khác bit. Mi người chúng ta đều hàm ơn s hin hu ca chính mình vi s khác bit sinh sôi ny n gia nam và n. Nếu chúng ta bt kín mình li trước người l, các nn văn hóa địa phương mà ta yêu quý s chết khô. Cái cây bên ngoài ca s nhà ta chóng ln mnh lên vì t gc r sâu đến tn mút đầu các nhánh cây đều có s trao đổi thường xuyên mang li s sng vi không khí, đất, nước, vô s các côn trùng và vi khun. S cô lp s làm chết đi.

đòi hi mt bước nhy ca trí tưởng tượng để nhìn thy tình huynh đệ ph quát và tính liên đới địa phương như là s nâng cao ln nhau. “Không th có s m ra gia các dân tc tr khi đặt nn tng trên tình yêu đối vi x s mình, dân tc mình, gc r văn hóa ca mình. Tôi không th thc s gp g mt người khác nếu tôi không đứng trên nhng nn móng vng vàng, vì chính trên cơ s ca nhng nn móng này mà tôi có th đón nhn quà tng mà người khác mang li, và v phn mình tôi trao mt quà tng đích thc ca tôi” (FT s 143).

S tương tác đem li hiu qu vi anh ch em không quen biết ch có th được nếu tôi hc biết nhìn vào h vi ánh nhìn được biến đổi, thy được nhân tính, s d tn thương và v đẹp ca h. Truyn thông k thut s tru xut khi đặc tính thân xác ca chúng ta. Phương tin truyn thông đại chúng k thut s làm cho con người “dn dn đánh mt s tiếp xúc vi thc tế c th, chn đứng s phát trin các mi tương quan liên v đích thc. Chúng không có nhng c ch thân th, nhng din t trên nét mt, nhng khonh khc thinh lng, ngôn ng thân xác và thm chí không có mùi hương, không có cái run ry ca đôi bàn tay, s đỏ mt hay toát m hôi, là nhng điu có th nói vi chúng ta và là mt phn ca truyn thông con người” (FT s 43). Đức Giêsu đọc thy khuôn mt ca mi người. “Ngài biết có gì trong lòng con người” (Ga 2,25). Nếu chúng ta hc biết nhìn nhau vi s vui thích thì thách đố tn căn ca Đức thánh cha dường như không phi là mt lý tưởng bt kh th mà là cách duy nht đưa đến hnh phúc.

Cui cùng, “s tưởng tượng huynh đệ” hàm ý rng chúng ta nói chuyn vi người khác như là anh ch em. Đức thánh cha hiu rng đối thoi là đi xa hơn vic trao đổi nhng  ý tưởng. Đó là mt tiến trình kh hnh mà mt người c gng tưởng tượng ra con người khác y như thế nào, được đào to ra sao bi nn văn hóa ca h, để kinh nghim được nim vui và s đau kh ca h. Trong cuc đối thoi thân tình như anh ch em, tìm nhng t ng tươi mi cùng nhau, m ra mt không gian tưởng tượng mà trong đó mi rào cn b dp đi. Đây là điu mà Thánh Tôma Aquinô gi là latitudo cordis, s m rng ca tâm hn.

Nhng cuc đối thoi như vy đưa chúng ta đi xa hơn nhng trao đổi tiêu biu ca truyn thông xã hi, “s sôi ni trao đổi ý kiến trên các mng xã hi, thường da trên thông tin đại chúng vn không luôn luôn đáng tin cy. Nhng trao đổi này ch là nhng độc thoi đặt song song bên nhau. Chúng có th lôi cun s chú ý nào đó do âm ging sc bén và mnh bo ca chúng. Nhưng độc thoi không lôi cun được ai, và ni dung ca nó thường qui ngã và mâu thun” (FT s 200)

Chúng cũng hoàn toàn khác vi din t chính tr ca đời sng công cng và chính tr ca chúng ta, nó khuyến khích s bt tín v người khác và xem thường các quan đim ca h. Li Chúa đòi buc chúng ta nói và lng nghe làm sao để mt không gian tưởng tượng bt đầu m ra mà trong đó con cái ca mt Thiên Chúa đang nhà vi người khác và trong đời sng thn linh.

Ngun: gpquinhon.org  

LỊCH PHỤNG VỤ