Hoạt động ngoại giao của Đức Thánh Cha và Toà Thánh trong 10 năm qua
Đức Thánh Cha tiếp ngoại giao đoàn cạnh Toà Thánh (VATICAN MEDIA Divisione Foto)
HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO CỦA ĐỨC THÁNH CHA VÀ TOÀ THÁNH
TRONG 10 NĂM QUA
Ngọc Yến - Vatican News
Vatican News (16.3.2023) – Trong mười năm, Đức Thánh Cha
đã từ bỏ sự thận trọng ngoại giao truyền thống của Tòa Thánh, thay vào đó chọn
cách tiếp cận đối thoại trực tiếp. Các hướng dẫn cho cách tiếp cận này có thể đọc
trong tông huấn Evangelii Gaudium. Một cách nào đó văn kiện này là nền tảng tư
tưởng của triều giáo hoàng. Đức Thánh Cha có ý định mở ra các tiến trình, thay
vì đề xuất các giải pháp.
Nhân
dịp kỷ niệm 10 năm Giáo hoàng của Đức Thánh Cha, một số Hồng y, Giám mục và cả
các nhà báo đã đưa ra những nhận xét về các hoạt động của Đức Thánh Cha trong
tư cách là người đứng đầu Giáo hội Công giáo. Một trong số đó có những nhận định
về đường lối ngoại giao của Đức Thánh Cha.
Một
trong những nỗ lực ngoại giao “công khai” gần đây nhất của Đức Thánh Cha là
ngài đã nhiều lần lặp lại sự sẵn sàng đến Kyiv, nhưng chỉ khi chuyến đi này sẽ
có thể được kết hợp với cuộc viếng thăm ở Matxcơva. Ý định này chứng tỏ ý muốn
ngoại giao mạnh mẽ của Đức Thánh Cha. Ngài muốn nói chuyện với tất cả, ngay cả
khi ý muốn đối thoại bằng mọi giá này có thể bị hiểu sai.
Đó
là một kim chỉ nam không đổi trong suốt triều Giáo hoàng của Đức Thánh Cha
Phanxicô. Trong mười năm, Đức Thánh Cha đã từ bỏ sự thận trọng ngoại giao truyền
thống của Tòa Thánh, thay vào đó chọn cách tiếp cận đối thoại trực tiếp. Các hướng
dẫn cho cách tiếp cận này có thể đọc trong tông huấn Evangelii Gaudium. Một
cách nào đó văn kiện này là nền tảng tư tưởng của triều giáo hoàng. Đức Thánh
Cha có ý định mở ra các tiến trình, thay vì đề xuất các giải pháp.
Nhìn
từ quan điểm này, tất cả các hoạt động ngoại giao của triều Giáo hoàng dường
như phù hợp với một luận lý nhất định. Tiêu chí này áp dụng cho cả thành công
ngoại giao đầu tiên của Tòa Thánh, đó là khôi phục quan hệ ngoại giao giữa Tòa
Thánh và Cuba vào năm 2014, và hiệp định gây tranh cãi với Trung Quốc về việc bổ
nhiệm Giám mục, được ký vào năm 2018 và đã được gia hạn hai lần. Nhưng cũng áp
dụng cho cuộc gặp đầu tiên của một Giáo hoàng với một Thượng phụ của Matxcơva,
diễn ra ở Cuba vào năm 2016, và trung gian hòa bình cho cuộc chiến ở Ucraina .
Ý tưởng
về các tiến trình mở cũng được kết hợp với mong muốn phát triển một cuộc đối
thoại đại kết và liên tôn, dẫn đến một liên minh giữa các tôn giáo về các vấn đề
cụ thể. Hơn nữa, phần lớn hoạt động ngoại giao của Đức Thánh Cha dựa trên khái
niệm về nghĩa vụ bảo vệ, và đây cũng là một hướng dẫn áp dụng cho nhiều trường
hợp. Cuối cùng, có một ngoại giao về các chuyến tông du của Đức Thánh Cha đã được
áp dụng.
Ngoại giao
trong các chuyến tông du
Đến
nay, Đức Thánh Cha đã thực hiện 40 chuyến tông du quốc tế. Chuyến đi tiếp theo
sẽ là Budapest từ ngày 28 đến ngày 30/4, và Đức Thánh Cha sẽ đến Lisbon cho
Ngày Giới trẻ Thế giới vào tháng Tám. Thêm vào đó, trên chuyến bay trở về từ
Nam Sudan, Đức Thánh Cha cũng bày tỏ ý muốn thăm Mông Cổ, và Marseilles của
Pháp. Có thể Đức Thánh Cha đến Marseilles để tham gia cuộc họp của các Giám mục
Địa Trung Hải, và từ đó, ngài sẽ đi đến Mông Cổ, nơi cho tới nay chưa có vị
Giáo hoàng nào đến viếng thăm.
Theo
lịch trình này, chuyến đi sẽ cho thấy hai tiêu chí chính của Đức Thánh Cha
trong việc lựa chọn các quốc gia để viếng thăm. Đầu tiên: không đến những quốc
gia đã vững mạnh rồi. Ngài sẽ không đến Pháp, nhưng đến Marseilles, không qua
thủ đô Paris, điều này nhấn mạnh rằng việc đi qua lãnh thổ Pháp sẽ chỉ dành cho
một sự kiện. Điều này cũng xảy ra vào năm 2014, khi ngài đến Strasbourg để thăm
Hội đồng Âu châu.
Tiêu
chí thứ hai: ưu tiên cho các quốc gia nhỏ, đi đến nơi cần Chúa. Mông Cổ là một
quốc gia chưa từng được Đức Giáo Hoàng viếng thăm và có một đàn chiên Công giáo
rất nhỏ. Không phải ngẫu nhiên mà Đức Thánh Cha tấn phong Hồng y cho Phủ doãn
Tông toà Ulaan Bator, Đức cha Giorgio Marengo. Ngài báo hiệu một sự ưu tiên đối
với quốc gia này, trong số những điều khác, có biên giới với Trung Quốc.
Rồi
Đức Thánh Cha luôn muốn các chuyến tông du mang một ý nghĩa đối thoại đặc biệt.
Ở châu Âu, sự lựa chọn địa điểm hầu như luôn rơi vào những nơi mà người Công
giáo là thiểu số: Bulgari, Romani và Bắc Macedonia vào năm 2019, các nước vùng Baltic
vào năm 2018, Hy Lạp và Sýp vào năm 2021, Thụy Điển vào năm 2016, và chuyến viếng
thăm Hội đồng các Giáo hội Kitô Thế giới năm 2018.
Đó
là các lựa chọn nhằm mở ra các bước tiếp theo. Như chuyến đi đến Bulgari cũng
là một cơ hội gặp gỡ với Giáo hội Chính thống Bulgari, một Giáo hội không tham
gia vào Uỷ ban Thần học Chính thống Công giáo Hỗn hợp.
Vai trò
trung gian của Toà Thánh
Cuba
đã trở thành địa điểm diễn ra hai thành công ngoại giao quan trọng trong triều
Giáo hoàng của Đức Thánh Cha. Đó là cuộc gặp gỡ với Đức Thượng Phụ Kirill,
nhưng cũng là nơi từ đó ngài đến Hoa Kỳ, để tượng trưng việc mở ra quan hệ ngoại
giao giữa hai quốc gia mà Toà Thánh làm trung gian và tạo thuận lợi. Và ngài đã
làm điều này nhân danh 75 quan hệ ngoại giao không gián đoạn với quốc
đảo và nhân danh những điều tốt đẹp đã làm trong quá khứ. Trong Giáo hội, không
có gì xảy ra bất ngờ, tất cả là kết quả của một công việc lâu dài. Do đó, từ những
chuyến tông du, người ta hiểu được công việc ngoại giao của Toà Thánh.
Con
đường đối thoại cũng đã được áp dụng trong quan hệ khó khăn với Trung Quốc. Đức
Thánh Cha muốn có một hiệp định bổ nhiệm giám mục, được ký vào năm 2018 và đã
gia hạn hai lần. Cho đến nay, sau hiệp định chỉ có sáu giám mục được bổ nhiệm,
trong khi Bắc Kinh dường như muốn đẩy các tôn giáo, và không chỉ Công giáo,
ngày càng nhiều hơn vào một quá trình được gọi là “Trung Quốc hóa”.
Tuy
nhiên, đường lối trước hết là phải có một hiệp định, ngay cả khi không hoàn hảo,
để có cơ sở đàm phán.
Các cuộc chiến
trên thế giới
Tiêu
chí đối thoại bằng mọi cách là cơ sở cho các nỗ lực ngoại giao của Đức Thánh
Cha về cuộc chiến ở Ucraina. Từ khi các cuộc biểu tình xảy ra ở Maidan vào năm
2014, Tòa Thánh đã theo dõi tình hình ở Kyiv. Đức Thánh Cha đã phát động một cuộc
quyên góp đặc biệt, trong khi vào năm 2019, ngài muốn có một cuộc họp liên bộ tại
Vatican với Thượng Hội đồng và các Giám mục của Giáo hội Công giáo Hy Lạp
Ucraina.
Tuy
nhiên, Đức Thánh Cha muốn giữ các kênh mở với Matxcơva. Vì thế khi chiến tranh
bùng nổ, ngay lập tức ngài đã đến đại sứ quán Nga để cố gắng nói chuyện với tổng
thống Vladimir Putin.
Sau
đó Đức Thánh Cha liên tục nhấn mạnh rằng có nhiều vùng lãnh thổ đang tham gia
vào cái mà ngài gọi là “một cuộc chiến tranh thế giới từng phần” như Iraq,
Yemen và Syria.
Ngoại giao cầu
nguyện
Một
cách thức ngoại giao khác của Đức Thánh Cha là ngoại giao cầu nguyện. Syria là
một ví dụ về “ngoại giao cầu nguyện” của ngài, bởi vì chính tình hình ở Syria
mà vào tháng 9/2013, Đức Thánh Cha đã công bố một ngày ăn chay và cầu nguyện
cho Syria và Trung Đông. Và lần cầu nguyện cho hòa bình ở vườn Vatican vào
tháng 6/2014 đã được coi như một chìa khoá ngoại giao để cố gắng tạo ra một điểm
gặp gỡ.
Với
tầm nhìn của Đức Thánh Cha, các tôn giáo phải gặp nhau để tạo ra công ích, đối thoại
liên tôn là một phần của ngoại giao. Mối quan hệ được khôi phục với Đại học al
Azhar ở Cairo, một trong những trung tâm chính của Hồi giáo Sunni, có thể được
đọc dưới ánh sáng này.
Trong
cuộc viếng thăm Ai Cập năm 2017, Đức Thánh Cha đã tham gia Hội nghị Hòa bình Quốc
tế, và một lần nữa ngài nhắc lại rằng không thể có bạo lực nhân danh Chúa.
Từ
đây, cũng có quyết định đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, từ ngày 3 đến 5/2/2019,
cũng như quyết định đến Marốc, vào ngày 30 và 31/3/2019. Sau đó, tại Abu
Dhabi, ngài đã ký với Đại Imam Đền thờ Hồi giáo Al Azhar Tuyên ngôn về Tình
huynh đệ Nhân loại, vốn trở thành kim chỉ nam ngoại giao. Vì tầm quan trọng của
văn kiện, Đức Thánh Cha luôn tặng bản sao cho tất cả các nguyên thủ quốc gia đã
đến thăm ngài.
Một
hướng dẫn ngoại giao, đó là Tuyên bố về Tình huynh đệ, được thể hiện rõ ràng
trong chuyến đi của Đức Thánh Cha đến Iraq từ ngày 5 đến 8/3/2021, mà đỉnh
điểm là cuộc gặp với Đại Ayatollah al Sistani và cuộc gặp với các tôn giáo
khác tại Đồng bằng Ur. Và một hướng dẫn ngoại giao khác cũng hiện diện trong
chuyến đi mới nhất của Đức Thánh Cha đến Vùng Vịnh, ở Bahrain, vào năm 2022.
Chủ
đề tình huynh đệ đã dẫn đến thông điệp Fratelli tutti, được
phát triển trong thời đại dịch và hiện là một phần của các công cụ ngoại giao của
Tòa Thánh và được trình bày vào ngày 15/4/2021 tại một sự kiện cấp
cao tại Liên Hiệp Quốc.
Mạng lưới
ngoại giao
Trong
những năm gần đây, mạng lưới ngoại giao của Tòa Thánh đã phát triển. Trong triều
Giáo hoàng của Đức Thánh Cha, có ba quốc gia đã tham gia mạng lưới ngoại giao của
Tòa Thánh. Năm 2016, Mauritania đã thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ. Năm
2017, chính Myanmar đã củng cố mối quan hệ với Tòa Thánh, từ đó mở đường cho
chuyến tông du của Giáo hoàng tới đất nước này. Và, vào tháng 2/2023, Tòa Thánh
và Oman đã thiết lập quan hệ ngoại giao.
Tòa
Thánh hiện có quan hệ ngoại giao với 184 quốc gia trên thế giới. Và Việt Nam,
nơi Tòa thánh hiện có một đại diện không thường trú, hy vọng sẽ sớm được bổ
sung vào các quốc gia có quan hệ ngoại giao.
Những thách
đố tiếp theo
Trong
10 năm qua, chính sách ngoại giao của Đức Thánh Cha đã tuân theo những hướng dẫn
này. Có một số chủ đề lớn được trở lại. Trong nhiều bài phát biểu, Đức Thánh
Cha thường cảnh báo chống lại thực dân hóa ý thức hệ, và đã bảo vệ các nền văn
hóa bản địa, đặc biệt là trong các chuyến tông du đến châu Mỹ Latinh và chuyến
đi gần đây nhất của ngài đến Canada.
Đường
lối của Đức Thánh Cha là ngoại giao thực tế. Một nền ngoại giao phát sinh trên
hết từ các mối quan hệ cá nhân, hơn là từ các cuộc tranh luận lớn. Do đó, hiện
nay có hai tốc độ ngoại giao tại Tòa Thánh: một mặt, Phủ Quốc vụ khanh, cơ quan
tiếp tục chương trình công du, duy trì các trọng tâm đặc biệt và hoạt động
thông qua các kênh ngoại giao truyền thống; và mặt khác, Đức Thánh Cha, làm việc
và quyết định một cách tự chủ cũng trên cơ sở các đề xuất cá nhân. Thành công của
mô hình này trước hết nằm ở khả năng của các bên tham gia, và của Đức Thánh
Cha.
Nguồn: vaticannews.va/vi
- Sứ điệp Đức Thánh Cha gửi Đại hội của Tổ chức Luật Phát triển Quốc tế ( 01/12/2023)
- Sứ điệp Đức Thánh Cha gửi tham dự viên “Diễn đàn Hòa bình Paris 2023” lần thứ VI ( 12/11/2023)
- Tiếng nói của các Giáo hoàng về Giêrusalem và Thánh Địa ( 08/11/2023)
- Đức Phanxicô trông cậy vào “sự khôn ngoan của con người” để ngăn chăn sự leo thang của chiến tranh ( 03/11/2023)
- Sứ điệp Đức Thánh Cha gửi Tham dự viên Hội nghị Quốc tế về Thông điệp Pacem in Terries ( 22/09/2023)
- Toàn văn Sứ điệp Đức Thánh Cha gửi cuộc Gặp gỡ Quốc tế Cầu nguyện cho Hòa bình, 2023 ( 15/09/2023)
- Diễn văn của Đức Thánh Cha trong buổi gặp gỡ chính quyền, xã hội dân sự và ngoại giao đoàn ở Mông Cổ ( 02/09/2023)
- Diễn văn Đức Thánh Cha Phanxicô dành cho Cuộc họp Thường niên lần thứ XIV của Mạng lưới các nhà Lập pháp Công giáo quốc tế ( 28/08/2023)
- Đức Hồng y Zuppi trả lời câu hỏi: "Tại sao Chúa cho phép chiến tranh xảy ra ở Ucraina?" ( 23/08/2023)
- Diễn văn của Đức Thánh Cha Phanxicô cho phái đoàn luật sư của các nước thành viên của Hội Đồng Châu Âu, những người ký bản kêu gọi Vienna ( 23/08/2023)