LỜI CHỦ
CHĂN GIÁO PHẬN XUÂN LỘC THÁNG 04/2023
“VINH
QUANG CỦA TA LÀ THÁNH GIÁ CHÚA KITÔ…”
Quý
Cha và Quý Tu Sĩ mến,
Buổi
tĩnh tâm đầu tháng Tư đưa chúng ta bước vào Tuần Thánh. Một lời nguyện cầu in
sâu trong tâm tưởng chúng ta: ‘Vinh quang của ta là Thánh Giá Chúa
Kitô, nơi Người ơn cứu độ ta, sức sống của ta, và sự phục sinh của ta’. Các
thánh nhân nghe tiếng Chúa gõ cửa (Kh 3: 20), đón Chúa vào cõi riêng
tư, sống với Chúa trong ‘dạ nhớ’ (thánh Gioan Thánh giá)… lại
có nhiều người, xuôi dòng lịch sử, tấm lòng như ‘cái chiếu chật hẹp’ đến
độ không còn chỗ cho Đấng yêu thương họ đến cùng.
Một
Bi kịch của vua Hêrôđê xẩy ra: Khi các Đạo sĩ ‘theo đường
khác mà về quê’ (Mt 2: 12), vua Hêrôđê ‘tức cuồng lên’ (Mt
2: 16). Thái độ này tiếp nối nỗi ‘hoảng hốt người lên’ (Mt 2:
3) khi vua vừa nghe câu hỏi của các Đạo sĩ từ phương Đông đến Giêrusalem: ‘Vua
dân Dothái mới sinh hiện ở đâu ?’ (x. Mt: 2)… Để loại trừ hậu họa, vua
đã sát hại rất nhiều thơ nhi… Nhà độc tài luôn luôn không chấp nhận một ai đứng
chung với mình, nhưng:
‘Hêrôđê hỡi,
này bạo chúa,
Khi Đức Kitô ngự xuống trần,
Vua cả màng chi ngôi báu nhỏ,
Mà
vua hoảng sợ với băn khoăn?’ (Thánh
Thi lễ Hiển Linh)
Cũng
một ‘Bi kịch của vua Hêrôđê’ tái diễn vào
khởi đầu thời kỳ Triết học Đương đại, triết gia Friedrich Nietzsche
(1844-1900) muốn đánh giá lại mọi giá trị. Ông đấu tranh cho một lý
tưởng giáo dục mới, theo mô mẫu ‘thần’ của thần thoại Hylạp ‘Dionysos’,
cá nhân anh hùng siêu nhân, buông thả, ý chí quyền lực tuyệt đối. Cái thiện là
tất cả những gì làm nảy sinh trong con người cảm giác về quyền lực. Cái ác là
những gì bắt nguồn từ sự yếu đuối. Cái nguy hại hơn bất kỳ thói hư tật xấu nào
là thiện cảm, lòng trắc ẩn dành cho những kẻ kém cỏi và yếu nhược… đó là ‘Kitô
giáo’ là nô lệ. Ông muốn treo luân lý lên cái cây cao nhất, muốn chống lại mọi
thứ thuộc về Kitô giáo. Ông cho rằng luân lý và Kitô giáo chống lại và
hủy hoại sự sống, làm cho ‘Con mãnh thú lông vàng’ của quyền lực bị hư
hoại vô phương cứu chữa. Thượng đế đã chết’. Tuyên ngôn cách
mạng của F. Nietzsche: ‘Tôi là người’, ‘yêu lấy định mệnh của mình’
(amor fati).
F.
Nietzsche ban đầu công kích Kitô giáo phát minh ý niệm ‘Thượng đế’ nhằm đè nén
những bản năng, niềm vui sống và sự phong phú của nhân sinh. Đời sống sau cái
chết được tạo ra nhằm thủ tiêu giá trị đời sống này. Linh hồn được nghĩ ra
chống lại thân xác và những thú vui xác thể. Tình yêu, lòng vị tha, hy sinh,
khiêm nhường, tội lỗi, lương tâm, sự tự do của ý chí… là luân lý nô lệ, được
tạo nên bởi những kẻ nô lệ, để cướp đoạt quyền lực. Nhân vật
Zarathustra công bố thông điệp ‘Cái chết của Thượng đế’…’ Dyonysos chống lại
Người bị đóng đinh trên cây thập giá, để trung thành với mặt đất’. Giờ
đây, báng bổ mặt đất và coi trọng thứ không thể biết được, hơn là ý nghĩa của
mặt đất, mới chính là tội ác khủng khiếp nhất…
Giữa
cảm thức ‘Này người kẻ cô đơn, người đang tự đi trên con đường đến với chính
mình, đang đi trên con đường của kẻ sáng tạo’, biết được cái gì là thiện cái gì là ác… ‘Thượng đế đã chết để siêu nhân có thể được sống’… Nhưng siêu nhân, con người cứu chuộc ấy đã không đến… Chính F. Nietzsche cũng nhận ra
rằng ông không hoàn thành được những gì mình đặt ra: ‘Thực ra ta luôn
bị đưa lên rất cao, lên đến những cõi mây: Ở đó ta đặt những con rối cầu lỳ loè
loẹt và rồi gọi chúng là những thần linh và các siêu nhân… Ôi ta đã quá sức mệt
mỏi về tất cả những sự không thỏa đáng cứ khăng khăng đòi trở thành sự thật…’ F.
Nietzsche rơi vào bi kịch…
Một
cách tổng quát, qua các tác phẩm, F. Nietzsche lại cũng thường xuyên ca
ngợi Kitô giáo: ‘Ta không thể ngăn được sự mỉa mai, châm biếm, khi
suy ngẫm về những người cho rằng họ đã chiến thắng Kitô giáo bằng khoa học tự
nhiên hiện đại. Những giá trị của Kitô giáo không thể bị đánh bại bởi những con
người như vậy. ‘Đấng Kitô trên thập tự giá’ vẫn là biểu tượng
cao cả nhất. F. Nietzsche lại tìm thấy lý tưởng của mình về sự ưu việt nơi ‘một
hoàng đế mang linh hồn của Đấng Kitô’.
Hai
Xuôi
dòng lịch sử nhân loại, thời nào cũng có những người mang tâm trạng về cuộc đời
như ‘cái chiếu chật hẹp’: không còn chỗ cho Thiên Chúa. Cái ‘thế
tục’ được Thiên Chúa tạo thành không muốn tiếp nhận tác giả của chính
mình… Dù vậy, Thiên Chúa vẫn đi bên từng cuộc đời.
Phụng
vụ Lời Chúa từng
ngày được Mẹ Giáo hội tuyển chọn trong mùa Chay nhắc lại cho các thực tại ‘thế
tục’ gốc gác của mình. Riêng con người đã tự ý tách khỏi ân sủng hạnh phúc Thiên
Chúa ban, ra khỏi ‘nhà tổ địa đàng’… vẫn được tình yêu Thiên Chúa ôm về qua
lời tuyên phán với con rắn: ‘Ta sẽ đặt hận thù giữa ngươi và người đàn
bà, giữa dòng giống ngươi và dòng giống nó. Dòng giống nó sẽ đạp đầu ngươi, còn
ngươi sẽ táp lại gót chân’ (Kn 3: 15)
Lịch
sử cứu độ khởi đầu
bằng một tiếng gọi dành cho ông Abram, tiếng của Thiên Chúa: ‘Hãy đi…’ Thiên
Chúa trung tín trong ơn tuyển chọn Abram và con cháu ông… Một đoàn dân
đông đảo nô lệ, được cứu khỏi Aicập, đến núi Horeb trong hoang địa để nhận giao
ước và các huấn lệnh thánh hóa họ… Thiên Chúa trung tín trong
lịch sử thăng trầm của dân con cháu Abraham. Tội lỗi và sự bất trung của dân
được thứ tha… Những cuộc lưu đầy ‘xóa sổ dân Israel khỏi bản đồ’, những thử
thách ‘bên sông Babylone ngồi khóc’… lại là dịp Thiên Chúa tỏ sự nhẫn
nại chẳng nỡ… chẳng nỡ bẻ gẫy cây lau đã dập, chẳng nỡ úm lịm tim đèn
ngún khói…
Lịch
sử Israel trong trải nghiệm của tiên tri Ezekiel: ‘Có lời Đức Chúa đến với tôi…
hãy vạch ra cho Giêrusalem biết các điều ghê tởm của nó… cha nó là người Amori,
Mẹ là người Hittit. Vào ngày nó sinh ra, không ai cắt rốn, không nước tắm sạch,
muối không xát, tã không bọc. Không ai rớm mắt gọi là có chút tình thương. Nó
bị quăng ngoài đồng, lê lết trong máu me… Đức Chúa đã đón nó, chăm sóc nó mọi
bề… Nó lớn khôn xinh đẹp ‘quá chừng quá đỗi’, mặc trang phục trúc bâu hàng mịn,
khuyên vàng đeo tai, vàng bạc trang sức… Vậy mà nó ‘cậy có sắc đẹp, ỷ vào danh
tiếng mà sinh đàng điếm, trút thói đĩ thõa trên mọi kẻ qua đàng và đèo queo lấy
nó…’ (x. Ez 16). Dù tệ như vậy, dân phản bội vẫn được bao bọc
bằng lòng xót thương của Đức Chúa. Ơn tha thứ nhưng không, tạo thành
một Giáo ước mới, hé mở cho thấy hình ảnh hôn ước thời Cứu thế trong Tân Ước ‘Đã lắm phen cùng nhiều cách, xưa kia Thiên Chúa đã nói với cha ông nơi các
tiên tri. Vào thời sau hết, tức là những ngày này, Người đã nói với ta
nơi một Người Con…’ (Hr 1: 1.2)
Đấng
là Con, như đã phác họa
qua Thánh vịnh: ‘Người là Con Ta, chính Ta, hôm nay, Ta đã sinh ra Người… Ta
sẽ cho Người, các dân làm cơ nghiệp’ (Tv 2:7.8)… Đấng là Con,
như nơi lời truyền cho ông Abraham: ‘Ngươi hãy lấy con ngươi, con một
ngươi, ngươi yêu dấu tức là Ysaac, mà đi tới đất Mơriah và ở đó, hãy dâng nó
làm của lễ thượng tiến trên một quả núi Ta sẽ tỏ cho ngươi’ (Kn 22:
2)…Đấng là Con, như được mô tả: ‘Này là Tôi Tớ của Ta’… Người bị
tra tấn ‘hình thù suy biến không phải là người… lắm kẻ thấy Người thì đã khiếp
vía’ (x. Is 52: 14) mà Người vẫn không nao không núng’ (Is 42-53).
Đấng
là Con, dù phải gánh
chịu nhục hình, vẫn khẳng định làm lời đáp cho nghi vấn của
Thượng tế Caipha và Công nghị: ‘Nhân danh Thiên Chúa hằng sống, tôi
thỉnh cầu ông nói cho chúng tôi biết: Ông là Đức Kitô Con Thiên Chúa
phải không? Tại tòa án Rôma, sau khi Philatô tha bổng Barabba, ông
cho đánh đòn Đấng là Con và ‘phó nộp cho đóng đinh
thập giá’ (Mt 27: 26). Tại phủ đường lính của trấn thủ lột áo Đấng
là Con, khoác vào chiếc nhung y đỏ tía, tết một triều thiên gai, khạc nhổ,
lấy cây sậy đã bắt Ngài cầm nơi tay phải mà khỏ đầu Ngài… ‘rồi họ
điệu Ngài đi mà đóng đinh thập giá’ (x. Mt 27: 22-31)…
…
‘Vãn ngày Hưu lễ, rạng ngày thứ nhất trong tuần’ (Mt
26: 1), ‘… Lúc tảng sáng’ (Mc 16: 9), ‘Ngày thứ nhất trong tuần, vừa tang tảng
bình minh’ (Lc 24: 1), ‘Lúc sáng sớm, trời vẫn còn tối…’ (Ga 20: 1)… ‘Vào
lúc xế chiều ngày ấy, ngày thứ nhất trong tuần’ (Ga 20: 19)…
Trong tâm trạng các phụ nữ và các Tông đồ vừa hoang mang vừa vui mừng…
Chúa Giêsu Kitô đã ‘đứng giữa họ’ (Ga 20: 19))… Tất cả các sự
kiện kết nối lại thành tiếng reo: ‘Chúa đã sống lại và đã hiện ra
cho Simon’ (Lc 24: 34)
Ba
Giáo
hội tuyên xưng Chúa Giêsu Kitô là Thiên Chúa hằng sống và cầu nguyện: ‘Ngày nay,
cũng vì thương xót nhân loại, Chúa đã đưa chúng con vào đời sống mới nhờ
các bí tích nhiệm mầu’ (Kinh Tiền Tụng, CN V, mùa Chay)
‘Chúa
Kitô hằng hiện diện trong Giáo hội, nhất là trong các hoạt động Phụng vụ. Người hiện diện thực sự trong Hy lễ,
không những trong con người của thừa tác viên… mà nhất là hiện diện thực sự
dưới hai hình thái Thánh Thể’ (s. 7). Nhờ Phụng vụ, công cuộc cứu chuộc chúng
ta được thực hiện và sứ vụ loan Tin Mừng được kiện cường.
Đức
Thánh Cha Phanxicô đã
nhắn nhủ con cái Giáo hội nỗi niềm của Chúa Giêsu: ‘Thầy rất mong ăn
lễ Vượt Qua này với các con trước khi Thầy chịu khổ hình’ (Lc 22:
15). Chính tính cách mới mẻ tuyệt đối của ‘bữa tối cuối cùng’ này đáp ứng niềm
Chúa khao khát thiết lập mối hiệp thông với mọi người thuộc mọi chi họ, ngôn
ngữ (x. Kh 5: 9). Trước khi chúng ta đáp lại lời mời, thì từ rất lâu trước,
Chúa đã khao khát muốn gặp chúng ta. Chỉ vài giờ sau bữa tiệc ly, các Tông đồ,
nếu ‘tỉnh táo’ có thể đọc được nơi thập giá của Chúa Giêsu, ý nghĩa của ‘Lời’
Người đã bộc bạch: ‘Mình bị nộp’, ‘Máu đổ ra’. Đấng
Phục Sinh trở lại từ cõi chết bẻ tấm bánh cho hai môn đệ ở Emmaus… và
đối với các môn đệ về biển Galilê để lưới cá hơn là nghĩ tới đi lưới
người, cử chỉ bẻ tấm bánh ấy sẽ làm mắt họ mở ra… Cử chỉ ấy chữa
lành đôi mắt mù lòa do nỗi kinh hoàng của cây thập giá, giúp họ ‘thấy
được’ Đấng Phục Sinh và có thể tin vào sự phục sinh (x. Tông thư
Desiderio Desideravi, ngày 29 tháng 6 năm 2022).
Ngay
từ đầu, cùng với Mẹ Chúa Giêsu, trong ơn Chúa Thánh Thần, Giáo
hội ý thức cử hành giây phút cao quý nhất trong cuộc đời của Thầy
mình. Giáo hội đã hiểu rằng những gì có thể nhìn thấy, chạm
tới, nghe được… tất cả những gì thuộc về Ngôi Lời Nhập Thể qua phương
cách bí tích được cử hành làm nên sự hiện diện ‘ở đây
và bây giờ’ của Đấng Phục Sinh.
Anh
chị em thân mến,
Bi kịch cuộc đời vua Hêrôđê, bi kịch cuộc đời F.
Nietzsche, bi kịch cuộc đời như cái ‘chiếu hẹp’ của
lịch sử loài người… bi kịch loại trừ Thiên Chúa… vẫn tiếp diễn…
Cuộc
đời tôi, dù là mục tử,
có như một ‘cái chiếu chật hẹp’? Tôi không minh nhiên loại trừ
Thiên Chúa nhưng có không… sự hiện diện của Người… nhạt nhòa, mờ mỏng…?
Người
ta nói: ‘Bạn cần thay đổi nếu như bạn muốn thấy thế giới đổi thay’ và
chìa khóa đổi thay nội tâm là Phụng vụ Thánh… Lời Chúa và các Bí tích.
Nhờ sự chuyển cầu của Mẹ Chúa Giêsu, Thánh Cả, hiệp
cùng lời nguyện thứ sáu Thánh của Mẹ Giáo hội, chúng
ta thưa lên cùng Thiên Chúa:
Lạy
Chúa,
Từ
lòng mẹ, chúng con đã phải mang án chết do tội Ađam truyền lại, nhưng nhờ mầu
nhiệm Con Chúa chịu khổ hình, Chúa đã tiêu diệt sự chết.
Vậy giờ đây, xin Chúa ban ơn thánh hóa biến đổi chúng con nên giống hình ảnh
Ađam mới là Đức Kitô, Đấng hằng sống và hiển trị muôn đời.
+ Gioan Đỗ Văn Ngân
Giám mục Giáo phận Xuân Lộc
