SỨ ĐIỆP CỦA ĐỨC THÁNH CHA CHO NGÀY THẾ GIỚI HOÀ BÌNH

Lần thứ 56, Ngày 1 tháng Giêng năm 2023

Không ai có thể được cứu cách riêng lẻ một mình.
Bắt đầu lại từ Covid-19 để cùng nhau vạch ra những con đường hòa bình

“Thưa anh em, về ngày giờ và thời kỳ Chúa đến, anh em không cần ai viết cho anh em. Vì chính anh em đã biết rõ: ngày của Chúa sẽ đến như kẻ trộm ban đêm” (1 Tx 5,1-2)

1. Thánh Phaolô Tông đồ đã dùng những lời này để mời gọi cộng đoàn Thêxalônica kiên tâm đợi chờ Chúa đến, với hai chân đạp đất và con tim kiên vững dám nhìn thẳng vào thực tại cũng như các biến cố lịch sử. Như thế, cho dù các biến cố xảy ra trong đời có bi thảm đến đâu và dẫu chúng ta cảm thấy bị xô đẩy vào các tình huống bất công và đau khổ có tăm tối và khó khăn đến thế nào, chúng ta vẫn được mời gọi mở rộng tâm hồn để hy vọng và tín thác vào Thiên Chúa, là Đấng dịu hiền luôn hiện diện và đồng hành với chúng ta, nâng đỡ chúng ta khi mệt mỏi và trên hết, dẫn đường cho chúng ta. Vì thế, Thánh Phaolô không ngừng khích lệ cộng đoàn hãy tỉnh thức, tìm kiếm sự thiện, công bình và sự thật: “Vậy, chúng ta đừng mê ngủ như những người khác, nhưng hãy tỉnh thức và sống tiết độ” (5,6). Đây là lời mời gọi hãy luôn tỉnh thức và đừng khép kín trong sợ hãi, đau buồn hay cam chịu, đừng để bị phân tâm hay nản lòng nhưng ngược lại, hãy như những người lính canh có khả năng tỉnh thức và sẵn sàng để nhìn thấy tia sáng đầu tiên của bình minh, đặc biệt là vào những giờ phút đen tối nhất.

2. Covid-19 đã nhấn chìm chúng ta vào màn đêm u tối, khiến cuộc sống hằng ngày của chúng ta mất ổn định, đảo lộn các kế hoạch và thói quen của chúng ta, phá vỡ sự bình yên bề ngoài của cả những xã hội giàu có nhất, kéo theo sự mất định hướng và đau khổ, đồng thời gây ra cái chết cho biết bao anh chị em của chúng ta.

Bị cuốn vào vòng xoáy của những thách đố bất ngờ và vào tình cảnh mịt mờ ngay cả theo quan điểm khoa học, toàn thể ngành y trên thế giới đã được huy động để xoa dịu nỗi đau của biết bao người và tìm kiếm những phương thuốc cứu chữa; các chính quyền cũng đã phải áp dụng các biện pháp quan trọng trong việc tổ chức và quản lý để ứng phó với tình trạng khẩn cấp.

Ngoài chiều kích thể lý, Covid-19 còn gây nên tình trạng bất ổn chung với những tác động lâu dài nơi tâm hồn nhiều cá nhân và gia đình, với những hậu quả đáng kể và thêm trầm trọng do thời gian cô lập kéo dài và tự do bị hạn chế.

Chúng ta cũng không thể không lưu ý đến những gãy đổ trong trật tự kinh tế và xã hội do cơn đại dịch tác động, làm nảy sinh những mâu thuẫn và bất bình đẳng, đồng thời đe dọa sự ổn định trong công ăn việc làm của nhiều người và làm cho tâm trạng cô đơn đang lan rộng trong xã hội chúng ta ngày càng thêm trầm trọng, đặc biệt là đối với người nghèo và những người yếu kém nhất. Chẳng hạn, chỉ cần nghĩ đến hàng triệu người lao động lén lút ở nhiều nơi trên thế giới, trong thời kỳ phong tỏa, bị bỏ mặc trong tình trạng không có việc làm và không có bất kỳ sự hỗ trợ nào.

Các cá nhân và xã hội họa hiếm mới có thể tiến bộ trong những tình cảnh gây ra cảm giác tuyệt vọng và cay đắng như thế, ngược lại, chúng làm suy yếu những nỗ lực xây dựng hòa bình và gây ra các xung đột xã hội, tâm trạng thất vọng và bạo lực đủ loại. Theo nghĩa này, đại dịch dường như đã làm đảo lộn cả những khu vực yên bình nhất trên thế giới và cho thấy có những điều thật vô cùng mong manh.

3. Ba năm đã trôi qua, đây là lúc dành thời gian để tự vấn, học biết, phát triển và để cho mỗi cá nhân và cộng đồng được biến đổi; đây là thời điểm thuận tiện để chuẩn bị cho “ngày của Chúa”. Tôi đã có cơ hội nhắc đi nhắc lại nhiều lần rằng chúng ta sẽ không bao giờ ra khỏi thời điểm khủng hoảng mà vẫn còn như trước: hoặc sẽ tốt hơn hoặc sẽ tệ hơn. Hôm nay chúng ta được mời gọi tự vấn: chúng ta đã học được gì từ những cảnh trạng của cơn đại dịch này? Chúng ta sẽ phải đi trên những nẻo đường mới nào để phá bỏ xiềng xích của những thói quen cũ kỹ, để được chuẩn bị tốt hơn, để dám làm những điều mới mẻ? Chúng ta có thể nhận ra những tín hiệu sự sống và hy vọng nào ngõ hầu có thể tiếp tục tiến bước và cố gắng biến đổi thế giới ngày càng tốt đẹp hơn?

Chắc chắn, sau khi đã trực tiếp cảm nhận tính mong manh đặc trưng của thực tại nhân loại và cuộc sống của mỗi cá nhân, chúng ta có thể nói: bài học lớn nhất học được từ Covid-19 là ý thức rằng tất cả chúng ta đều cần đến nhau, và ý thức rằng kho báu lớn nhất nhưng cũng mong manh nhất của chúng ta là tình huynh đệ nhân loại, bởi lẽ chúng ta cùng là con cái Chúa, cũng như ý thức được rằng không ai có thể được cứu cách riêng lẻ một mình. Do đó, cần phải gấp rút cùng nhau tìm kiếm và cổ võ các giá trị phổ quát có thể hướng dẫn sự phát triển của tình huynh đệ nhân loại này. Chúng ta cũng học được rằng việc chúng ta đặt niềm tin vào những tiến bộ, công nghệ và hiệu quả của toàn cầu hóa không chỉ là quá mức mà còn trở nên nọc độc của chủ nghĩa cá nhân và sự sùng bái ngẫu tượng, làm suy giảm những gì bảo đảm cho công lý, hòa hợp và hòa bình vốn luôn được ước vọng. Trong thế giới phát triển nhanh chóng ngày nay, trình trạng mất cân đối, bất công, nghèo đói và bị loại trừ là các vấn đề hết sức phổ biến, thường tiếp sức cho tình trạng bất ổn và xung đột, đồng thời tạo ra bạo lực và ngay cả chiến tranh.

Một mặt, đại dịch cho thấy rõ tất cả những điều này, mặt khác, chúng ta cũng có thể nhận ra những tác động tích cực: thêm lòng khiêm hạ; giảm bớt tiêu dùng thái quá; đổi mới ý thức về tình liên đới, nhờ đó thúc đẩy chúng ta ra khỏi tính ích kỷ của chính mình để biết quan tâm đến nỗi đau và nhu cầu của người khác; chưa kể đến những nỗ lực, đôi khi thực sự là anh hùng, của biết bao con người đã tiêu hao chính mình, giúp mọi người có thể thoát khỏi cuộc khủng hoảng bi thương một cách tốt nhất có thể.

Kinh nghiệm này mang lại một nhận thức mạnh mẽ mời gọi tất cả mọi người, gồm cả các dân tộc và các quốc gia, hãy đặt từ ngữ “cùng nhau” trở lại vị trí trung tâm. Thật vậy, trong tình huynh đệ và liên đới, chúng ta cùng nhau xây dựng hòa bình, cùng nhau bảo vệ công lý và cùng nhau vượt thắng những thảm họa đau thương nhất. Trong thực tế, những ứng phó hữu hiệu nhất đối với đại dịch là những ứng phó đến từ các nhóm xã hội, các định chế công và tư, cũng như các tổ chức quốc tế biết đặt lợi ích riêng qua một bên để hợp lực nhằm đương đầu với các thách đố. Chỉ có nền hòa bình phát xuất từ tình yêu thương huynh đệ và vô vị lợi mới có thể giúp chúng ta vượt thắng những cơn khủng hoảng cá nhân, xã hội và toàn cầu.

4. Mặc dù vậy, vào đúng thời điểm để chúng ta dám hy vọng rằng những giờ phút đen tối nhất của đại dịch Covid-19 đã qua đi, thì một thảm họa khủng khiếp mới lại giáng xuống nhân loại. Chúng ta đã thấy một tai họa khác xuất hiện: lại thêm một cuộc chiến, phần nào đó có thể sánh với Covid-19, nhưng là do những chọn lựa sai trái của con người. Cuộc chiến ở Ukraine giết hại những nạn nhân vô tội và gieo rắc sự bất an, không chỉ đối với những người bị ảnh hưởng trực tiếp, mà còn lan rộng đến mọi người không chừa một ai, kể cả những người ở cách xa hàng ngàn cây số cũng phải hứng chịu những tác động phụ của nó - chỉ cần nghĩ đến sự thiếu hụt ngũ cốc và giá nhiên liệu.

Rõ ràng, chúng ta đã không hy vọng hoặc mong đợi một thời kỳ hậu Covid như vậy. Thực tế, trong cuộc chiến này cũng như trong tất cả các cuộc xung đột khác trên toàn cầu, toàn thể nhân loại đều thuộc về bên bại trận chứ không chỉ các bên có mối liên quan trực tiếp. Trong khi vắc-xin cho Covid-19 đã được tìm ra, các giải pháp thích đáng cho chiến tranh vẫn chưa được tìm thấy. Chắc chắn, virus chiến tranh khó chế ngự hơn virus tấn công cơ thể con người, bởi vì virus chiến tranh không đến từ bên ngoài, nhưng từ bên trong trái tim con người, vốn bị tội lỗi làm hư hỏng (x. Mc 7,17-23).

5. Vậy chúng ta phải làm gì? Trước hết, hãy để những kinh nghiệm mà chúng ta đã có về cuộc khủng hoảng này thay đổi trái tim chúng ta, nghĩa là vào thời điểm này của lịch sử, hãy để Thiên Chúa biến đổi các tiêu chí thông thường của chúng ta trong việc giải thích thế giới và thực tại. Chúng ta không thể chỉ nghĩ đến việc thu vén lợi ích cá nhân hoặc quốc gia của mình, nhưng phải nghĩ đến lợi ích đó theo quan điểm của thiện ích chung, với cảm thức cộng đồng, nghĩa là với tư cách của một cái “chúng ta” mở ra cho tình huynh đệ phổ quát. Chúng ta không thể tiếp tục chỉ lo bảo vệ chính mình, nhưng đã đến lúc tất cả chúng ta phải nỗ lực chữa lành xã hội và hành tinh của chúng ta, xây dựng nền móng cho một thế giới công bằng và hòa bình hơn, đồng thời nghiêm túc cam kết theo đuổi những gì thực sự thuộc về thiện ích chung.

Để làm được điều này và để sống tốt hơn sau đại dịch Covid-19, chúng ta không thể bỏ qua một thực tế căn bản, đó là những khủng hoảng về đạo đức, xã hội, chính trị, kinh tế mà chúng ta đang trải qua đều tương liên với nhau, và những vấn đề xem ra tách biệt thực sự lại là nguyên nhân của nhau và ảnh hưởng lẫn nhau. Do đó, chúng ta được kêu gọi đương đầu với những thách đố của thế giới này với tinh thần trách nhiệm và lòng trắc ẩn. Chúng ta phải xem xét lại vấn đề y tế cộng đồng để bảo đảm sức khỏe cho mọi người, phải cổ võ các hành động thúc đẩy hòa bình nhằm chấm dứt các cuộc xung đột và chiến tranh đang tiếp tục làm tăng số các nạn nhân và tạo ra nghèo đói, phải chung tay chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta và thực hiện các biện pháp bền vững và hiệu quả để chống biến đổi khí hậu, phải chiến đấu với virus bất bình đẳng và bảo đảm cho mọi người có được lương thực và việc làm xứng với phẩm giá, bằng cách trợ giúp những người mà cả đồng lương tối thiểu cũng không có và đang túng quẫn. Thảm kịch thiếu đói của các dân tộc khiến chúng ta đau xót. Chúng ta cần phát triển các chính sách phù hợp để tiếp đón và hội nhập, cách riêng là, những người di cư và những người bị xã hội chúng ta loại bỏ. Chỉ bằng cách quảng đại đối phó với những tình huống này, với một lòng vị tha được tình yêu vô biên và nhân hậu của Thiên Chúa thúc đẩy, chúng ta mới có thể xây dựng một thế giới mới và góp phần kiện toàn vương quốc của Người, là vương quốc của tình yêu, công lý và hòa bình.

Khi chia sẻ những suy nghĩ này, tôi hy vọng rằng trong năm mới sắp tới, chúng ta có thể cùng nhau bước đi, trân trọng những bài học mà lịch sử đã dạy chúng ta. Tôi xin gửi những lời chúc tốt đẹp nhất đến các vị nguyên thủ quốc gia và chính phủ, các vị hữu trách của các tổ chức quốc tế cũng như các nhà lãnh đạo các tôn giáo. Tôi cầu chúc tất cả những người nam nữ thiện chí, là những nghệ nhân kiến tạo hòa bình, biết nỗ lực từng ngày để biến năm nay thành một năm tốt lành! Xin Đức Maria Vô Nhiễm, Mẹ Chúa Giêsu và Nữ Vương Hòa Bình, chuyển cầu cho chúng ta và cho toàn thế giới.

Vatican, ngày 8 tháng 12 năm 2022

Phanxicô

(Cập nhật lúc 08h30 ngày 05.5.2023)

Chuyển ngữ: Lm. Phaolô Nguyễn Quốc Hưng

Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 133 (Tháng 1 & 2 năm 2023)
WHĐ (16.12.2022)