GIẢI ĐÁP THẮC MẮC CHO NGƯỜI TRẺ CÔNG GIÁO
Bài 37: PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN
THÔNG XÃ HỘI
Nữ tu Maria Antôn Quỳnh Thoại
Hỏi: Là người trẻ, con thấy phương tiện truyền
thông cũng tốt và rất cần. Tuy nhiên, con thấy nhiều cám dỗ nơi đó. Nhiều lúc
con chẳng thể rời xa nó. Con không biết làm thế nào để dùng phương tiện ấy cho
tốt?
Trả lời:
Nó có nhiều ước
mơ: Được đi tham quan nhiều nơi, biết nhiều ngoại ngữ, đàn được nhiều loại nhạc
cụ, viết sách…
Và còn một danh
sách dài trong cái đầu đầy tham vọng muốn khám phá những điều mới lạ của nó.
Đang mơ mộng, chợt
nó nghe tiếng ai gọi tên mình…
_ Cá Rô Đồng ơi!
(nickname của nó), tặng cá rô đồng tập sách học đàn ukulele nè!
_ Chèn ơi! Cám ơn
nghen. Định lên mạng tìm tài liệu đó!
_ Ừ! Trên mạng đầy!
Có video hướng dẫn luôn, dễ hiểu và đa dạng lắm. Cái này người ta cho tui, thấy
cũng hay nên mang qua cho Cá Rô tham khảo.
_ Đa tạ cô nương.
Khi nào “quánh được đàn”, cô nương sẽ là người đầu tiên tui khoe nha! Hjhj.
Và rồi nó mò trên
mạng cách học đàn ukulele cho người bắt đầu, rồi tập đàn theo. Cô giáo trên mạng
dễ tính, dễ thương dễ sợ bà con ơi. Trong nước ngoài nước gì cũng hội đủ “3 dễ”
hết á. Học chưa hiểu thì cứ rê con chuột máy tính tua đi tua lại. Cô giáo vẫn
giữ y nguyên một thần thái từ đầu đến cuối. 5, 7, 10 lần vẫn một thần thái ấy.
Các cô – thầy thật kiên nhẫn với nó.
Một tháng trôi
qua, nó cũng quen với cách ôm đàn, các thế bấm, tập cho các ngon tay di động
trên cần đàn và nghêu ngao những bài hát như “Chúc Mừng Sinh Nhật, You Are My
Sunshine…” Vừa học ngoại ngữ, vừa học thêm một loại nhạc cụ, nó khoái chí tìm dịp
để khoe với bạn bè thành quả một tháng qua của mình. Sáng thứ bảy vừa rồi, sau khi làm vệ sinh
chung xong, nó rủ rê vài người bạn nữa ra cái chòi bên hong nhà nguyện, nó chơi
bài: “Ông Bà Anh” thật ngầu con ve sầu luôn. Dù sai nhịp loạn xạ nhưng thấy bạn
bè nhìn mình ngưỡng mộ, sóng mũi nó cứ phập phồng: tui tự học đó, lên mạng hỏi
“chị Google” và học “anh You Tube” là biết tuốt tuồng tuột, tất tần tật
hà! Ai rảnh hong, học chung cho vui. Và
từ hôm đó, nó có thêm một người bạn nữa vác đàn theo học.
Về phòng, nó quyết
tâm học lại bài. Nó lại lảm nhảm một mình: “Anh và em yêu nhau thời Facebook,
Zalo. Ta chẳng nói chuyện gì với nhau, ngồi bên nhau cầm điện thoại thật lâu….”
Chắc cả hai đang lên mạng học ukulele như nó chăng? Hay là đang chơi game liên
quân? Nếu không phải vậy thì kỳ lắm nha! Chị Google, anh “Net”, hay Smartphone
có thể trả lời nhanh chóng, đưa nhiều thông tin hữu ích và kịp thời cho mọi thắc
mắc của ta, nhưng không vì thế mà ta bỏ lỡ những giây phút bên người thân yêu của
mình. Ai mà cứ nhìn chằm chằm vào điện thoại mà không tương tác với tui là 1,
2, 3…tui giận! Loại!
Nói cho oai vậy
thôi chứ bản thân nó hay bị bạn bè nhắc nhở hoài cái tật nhìn chằm chằm vào điện
thoại khi đang nói chuyện. Thói quen “lướt web”, “lên phây” (Facebook) hay còn
gọi là “lên mặt” của nó nhiều lần làm nhỏ bạn thân giận dỗi bỏ về phòng. Có lần
nhỏ bạn hét lên: tui ghét cái điện thoại của bà! Nghe xong, nó úp nhanh cái điện
thoại và cười trừ, mặt sượng như củ khoai mì tám năm luôn. Nói người ta cho dữ,
tới phiên mình còn hơn con nghiện mới quê nè!
Và nó nghĩ về mấy
đứa em ở dưới quê, rồi những bạn trẻ mà nó từng đồng hành và làm mục vụ nơi các
giáo xứ. Từ thành thị đến nông thôn, các bạn sống rất nhanh và lớn lên cùng với
smartphone! Từ lối sống theo công nghệ 4.0 này, người ta thường đặt câu hỏi:
Phương tiện truyền thông đã đóng vai trò như thế nào trong cuộc sống người trẻ,
chiếc smartphone đang phục vụ hay nô lệ hóa họ? Và theo chân Craig Detweiler,
tác giả quyển “IGods” nổi tiếng, nó suy tư về việc công nghệ truyền thông đã định
hướng đời sống tinh thần cũng như đời sống hằng ngày của người trẻ như thế nào.
Đầu tiên, nó
không thể phủ nhận lợi ích thiết thực mà phương tiện truyền thông mang lại cho
nhân loại nói chung, và cho người trẻ cách riêng. Quả thật, con người ngày nay
quá dễ dàng để nối kết, liên lạc và trao đổi thông tin với nhau. Một tin nhắn
được gửi trong tích tắc. Chiếc điện thoại nhỏ bé nhưng lại có khả năng “hô mưa
gọi gió”, bằng chứng là bạn có thể gọi đặt và ship đến hai tô phở Việt Nam giữa
thủ đô Manila hiếm hoi hàng quán Việt. Điện thoại thông minh với các kiểu apps
còn được dùng triệt để trong các lĩnh vực như: học hành, giải trí, “sống ảo”
theo ngôn ngữ dân mạng. Nào là tiktok,
Photoshop, đặt hàng chuyển phát đồ ăn thức uống, kinh doanh online trong thời
buổi cách ly xã hội được xem là cứu cánh của nhiều doanh nghiệp, công ty lớn nhỏ.
Nếu gõ lên Google
những gì bạn muốn tìm kiếm, thì hằng hà sa số những thông tin xuất hiện, hầm bà
lằng… Chuyện đông chuyện tây, đủ thứ chuyện trên đời. Mở mắt hay nhắm mắt, ta đều
có thể cập nhật tức thời. Sự kiện và kiến thức phổ thông không chỉ giới hạn
trong những trang sách dày cộm, nhưng được định dạng thành Pdf, E–book, những
hình ảnh ngộ nghĩnh lạ mắt thu hút trẻ con và giới trẻ, lại có thể đem theo bên
mình mọi lúc mọi nơi. Đọc để hiểu, nhìn để cảm, nghe để thấm những gì đang diễn
ra trong bầu trời này.
Tuy nhiên, có lợi
ách cũng có hại, khi ta không sử dụng đúng mục đích các phương tiện này. Cái hại
mà nó nghĩ trước tiên là thay vì sử dụng các phương tiện truyền thông để kết nối,
chính ta lại làm mất kết nối những tương quan đang có. Nhớ ngày bé thật vui, cả
xóm chỉ có một cái TV trắng đen. Chiều chiều khoảng 3–4 giờ, dù đang ở bất cứ
đâu, hễ nghe tiếng nhạc Tây Du Ký phát ra: “tèo teo teo tèo téo tèo teo…” là mấy
đứa cong chân chạy qua nhà ông Năm, ngồi tỏm xuống cái ngạch cửa quen thuộc như
mọi khi. Đám con nít của nó lại có dịp loi nhoi, chen chút nhau rồi nói chuyện
chí chóe. Chỉ đến khi ông Năm ra hiệu im lặng, ông còn dọa sẽ tắt ti vi, nhờ vậy
mà tụi nó im thin thít.
Giờ… hết rồi, nhà
nhà đều có TV, muốn coi đài nào, phim nào thì cứ lên Youtube mà coi, không cần
đợi đến ngày đến giờ. Nhớ có lần về quê, thấy tía nó nằm võng coi TV một mình,
nó hỏi: ủa tía, nhà đâu hết rồi mà tía coi “mình ên” (một mình) vậy? Tía cười
“nửa nụ” trả lời: Thôi bây ơi, giờ mấy đứa nó coi Ipad không hà, mẹ mày còn ghiền
Ipad hơn con Su nữa (cháu nó)! Nghe tía nói mà thương đứt ruột. Vậy là hai tía
con nằm coi… bóng đá. Chắc được 5 phút thì nó đã ngủ mất dép rồi. Coi ủng hộ
tía thôi mà.
Nó nhớ lại cái thời
cả nhà cùng coi phim bộ. Tía nó cứ hễ thấy nhân vật nữ đóng vai phụ bạc là nghiến
răng nghiến lợi, phán câu ngọt sớt: “Đàn bà lòng dạ hiểm sâu”. Mẹ nó khều chân
nó cười khút khít. Nó vọt miệng: tại đàn ông thay lòng đổi dạ trước mà tía! Tía
nó không vừa đáp lại: thôi bây tu hành biết gì! Lúc này mẹ lên tiếng: Là phim
nha, hai tía con ông có coi nữa không, tui tắt à. Vậy là tía con nó im. Tía nó
vẫn còn ấm ức nhưng kết lại một câu có hậu: “diễn viên đóng đạt thiệt bà he?”
Vậy đó, người ta
nói “yêu nhau là cùng nhìn về một hướng”. Nhìn, tranh luận, đưa ra quan điểm, rồi
dung hòa cái nhìn từ một hướng sự việc. Hướng đó có khi chỉ là cùng nhìn về cái
màn hình TV, cùng nhau xem một tuồng cải lương hay một trận bóng đá ngoại hạng
sau những giờ lao động mệt mỏi. Đơn giản thôi vậy mà lại xa xỉ lắm trong bối cảnh
gia đình Việt hôm nay. Người ta bận lắm với chiếc điện thoại hiện đại. Nhắn tin
cho bạn bè, đồng nghiệp, người yêu. Điều đáng nói ở đây là chúng ta giữ kết nối
kiên trì và thường xuyên với những người ở xa nhưng lại thờ ơ với những người
thân bên cạnh, và ngay cả trong gia đình mình. Có không? Câu hỏi không phải để
lên án hay xét đoán ai, nhưng chỉ để tự thân xét mình và tự chỉnh.
Vấn đề thứ hai mà
nó muốn trải lòng nơi đây là nhịp sống quá vội của người trẻ. Nó thấy bản thân
trong sự vội vàng đó. Vội vàng trong đời sống vật chất lẫn tinh thần. Những
dòng trạng thái vui buồn cập nhật nhiều lần trong một ngày, thậm chí ta còn
loay hoay chưa hiểu cái sờ–ta–tút (status) của người kia là gì, thì một dòng trạng
thái khác lại xuất hiện. Rồi không biết sao có một ngày hình đại diện trên
Facebook của nhỏ bạn đen thui một màu, cứ tưởng nhà có tang, ai dè chỉ là giận
nhau với ghệ (người yêu).
Có bao giờ ta nán
lại chút, khoan vội đưa lên mạng những vấn đề của mình, và ngồi xuống đối diện
với những gì đang diễn ra bên trong ta, để hiểu về nỗi buồn, nỗi lo lắng của bản
thân và tìm hướng giải quyết chưa? Khi đăng tải những dòng tâm tư trên mạng, ta
nhận được gì? Những “icons” vô hồn. Nào là tim đỏ nè, like, quan tâm, khóc, buồn…những
biểu tượng đó đã giúp ta vượt qua những tâm trạng tiêu cực trong cuộc sống như
thế nào, hay những người dùng nó chỉ tiện tay nhấn vào, thậm chí còn dùng chế độ
tự động để kết nối tương tác.
Tại sao vậy? Hay
vì ta là những khán giả của nhau, đã quá mệt mỏi và buồn chán để xem nhau diễn?
Lòng trí ai cũng bận rộn với những vấn đề của riêng mình. Vậy nên ta lướt qua đời
nhau như lướt web vậy, thoáng qua rồi mất hút.
Đời sống tinh thần,
đức tin cũng tương tự vậy. Chúng ta ưa chuộng những gì mau lẹ và dễ dãi để giúp
ta sống đức tin. Chúng ta hỏi “làm sao để cầu nguyện cho sốt sắng?” nhưng lại sợ
thinh lặng của nhà thờ. Một tiếng đồng hồ tham dự thánh lễ thôi, nhưng ta vẫn
còn bận tâm với chiếc điện thoại vì những tin nhắn, thậm chí bỏ ra ngoài để trả
lời cho những cuộc gọi đến. Chúng ta lên án bất công nhưng lại không thành thật
trong thi cử. Chúng ta mau mắn bình luận và chia sẻ những đoạn video clip được
đăng tải trên mạng dù đôi khi chưa biết bối cảnh và sự tình bên trong như thế
nào… Và chúng ta ngày qua ngày để mình bị điều khiển bởi thói quen thể hiện bản
thân trên mạng xã hội.
Càng nhiều lượt
like càng thấy mình quan trọng và nổi nang. Và thay vì chúng ta sử dụng phương
tiện truyền thông (Facebook, Smartphone) để phục vụ cho nhu cầu của ta, thì vô
tình, chính chúng ta lại biến mình thành nạn nhân khi không biết chọn lựa và
phân định những gì giác quan ta lãnh nhận từ những thông tin đa chiều trên mạng.
Ta dễ phản ứng thay vì đáp ứng. Ta dễ bày tỏ thái độ, quan điểm thay vì dành
chút thời gian suy xét. Phương tiện truyền thông và tự do ngôn luận đang thổi
phồng cái tôi lý tưởng (ideal self), cái tôi mà chúng ta nghĩ mình là thay vì
giúp ta nhìn rõ và sâu hơn cái tôi thật sự của mình (real self) để tự chỉnh và
thay đổi.
Nó ơi! Các bạn trẻ
ơi!
Cuộc sống là một
chuỗi những chọn lựa mà trong đó chúng ta cần từ bỏ và tìm ra cho mình những điều
tốt, phù hợp và lành mạnh. Hãy kết nối bản thân trên những gì làm triển nở và
thăng tiến cuộc sống mình.
Thân ái!
(Trích Giải Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 2, Nxb Tôn Giáo, 2020)
Đọc thêm:
