Bức ảnh do Trường Y Đại học Maryland cung cấp, cho thấy các thành viên của nhóm phẫu thuật đang thực hiện việc cấy ghép tim lợn cho bệnh nhân David Bennett ở Baltimore vào thứ Sáu, ngày 7 tháng 1 năm 2022.

NHẬN XÉT VỀ VIỆC GHÉP TIM LỢN CHO NGƯỜI TRONG LẦN THỬ ĐẦU TIÊN

Tác giả: Lm. Phêrô Trần Mạnh Hùng, STD.

WHĐ (31.5.2022) - Cách đây gần 5 tháng, một nhóm Bác sĩ phẫu thuật tại Trung tâm y khoa thuộc Đại Học Maryland, lần đầu tiên trong lịch sử của y học đã thành công lấy tim của lợn, mà gen của nó đã được các chuyên gia biến đổi (nhằm giảm thiểu sự đào thải từ hệ thống miễn nhiễm của bệnh nhân), để ghép cho bệnh nhân là anh David Bennett, là cư dân tại Thành phố Baltimore thuộc Tiểu bang Maryland, Hoa Kỳ, vào thứ sáu, ngày 7 tháng 1 năm 2022.

Thông tin này đã loan truyền thật nhanh chóng trên các mạng truyền thông của xã hội và hầu như ai nấy khi đọc hoặc nghe đều vui mừng và phấn khởi, vì nếu như các bác sĩ phẫu thuật thành công thì ít nhất họ có thể cứu sống hàng chục nghìn người hiện đang chết mỗi năm do thiếu cơ quan hiến tặng thích hợp để thay thế. Theo Cơ quan Quản lý Tài nguyên và Dịch vụ Y tế Hoa Kỳ, hơn 106.000 người hiện đang nằm trong danh sách chờ đợi tiếp nhận cơ quan nội tạng từ người hiến tặng, và 17 người chết mỗi ngày trong khi chờ nhận nội tạng từ người hiến để thực hiện việc cấy ghép.[1]

Ở đây, tôi xin mạn phép nói ngắn gọn về lịch sử của việc sử dụng các cơ quan nội tạng của động vật để cấy ghép cho con người.

Trước tiên, loài lợn là trọng tâm nghiên cứu gần đây nhất để giải quyết tình trạng thiếu nội tạng, nhưng một trong những rào cản mà các chuyên gia cần phải giải quyết và vượt thắng, đó chính là một loại đường trong tế bào lợn, nó xa lạ với cơ thể con người, nên rất dễ gây ra sự đào thải nội tạng ngay lập tức sau khi được cấy ghép. Việc các bác sĩ phẫu thuật sử dụng quả thận của lợn cho thí nghiệm này đến từ một loài động vật, là loại heo gia cầm đã được chỉnh sửa gen, được thiết kế để loại bỏ lượng đường đó và tránh sự tấn công của hệ thống miễn dịch.[2]

Các bác sĩ phẫu thuật tại Bệnh viện New York đã gắn quả thận của con lợn vào một cặp mạch máu lớn bên ngoài cơ thể của một người bệnh nhân mà bộ não đã chết để họ có thể quan sát nó trong hai ngày. Thận đã làm những gì nó phải làm - lọc chất thải và sản xuất nước tiểu - và không gây ra sự đào thải.

Tiến sĩ Robert Montgomery, người dẫn đầu nhóm phẫu thuật tại Bệnh viện New York, cho biết: “Nó có chức năng hoàn toàn bình thường. Nó không có sự từ chối ngay lập tức, vốn là điều mà chúng tôi vô cùng lo lắng.”

Hình một nhóm phẫu thuật tại bệnh viện ở New York kiểm tra việc cấy ghép thận của con lợn cho bệnh nhân. Từ trái qua là Tiến sĩ. Zoe A. Stewart-Lewis, Robert A. Montgomery, Bonnie E. Lonze và Jeffrey Stern.

Giấc mơ cấy ghép từ động vật sang người – Tiếng Anh gọi là “xenotransplantation”[4] - có từ thế kỷ 17 với những thử nghiệm trong việc sử dụng máu động vật để truyền cho người bệnh, rất tiếc các thử nghiệm này đã không dẫn đến một kết quả mỹ mãn như mong ước của các bác sĩ.

Việc sử dụng nội tạng của động vật để cấy ghép cho con người (Xenotransplant), theo lịch sử y học, lần đầu tiên được thử nghiệm vào những năm 1980, nhưng phần lớn các công trình này đã bị bỏ rơi, sau trường hợp nổi tiếng của Stephanie Fae Beauclair (được gọi là Baby Fae) tại Đại học Loma Linda ở California. Đứa trẻ sinh ra với một bệnh tim hiểm nghèo, đã được ghép tim khỉ đầu chó và không may đã qua đời trong vòng 20 ngày, sau khi thực hiện cuộc giải phẫu, do hệ thống miễn dịch từ chối trái tim ngoại lai.

Tuy nhiên, trong nhiều năm trở lại đây, van tim của lợn đã được sử dụng thành công để thay thế van tim ở người. Ngay cả da của lợn cũng đã được các bác sĩ sử dụng để ghép cho những người bị bỏng (hay bị phỏng nặng), thậm chí các bác sĩ phẫu thuật Trung Quốc đã sử dụng giác mạc lợn để phục hồi thị lực.[5]

Nếu như các bác sĩ phẫu thuật tại Hoa Kỳ thành công trong lần này, thì việc sử dụng các cơ quan nội tạng của động vật sẽ mở ra một bước đột phá trong phẫu thuật cấy ghép và hy vọng có thể sớm đưa ra các lựa chọn cứu sống cho hàng nghìn bệnh nhân đang mòn mỏi chờ đợi được nhận nội tạng hiến tặng, đồng thời nó cũng dấy lên và đặt ra các câu hỏi mới về mặt luân lý cho các nhà đạo đức sinh học Công giáo.[6]

Theo báo cáo của các nhà Đạo đức sinh học Công giáo (The Catholic Bioethicists) tại Hoa Kỳ thì cuộc phẫu thuật, dường như tuân thủ các tiêu chuẩn về mặt đạo đức y tế và sự đồng ý có hiểu biết của bệnh nhân, cũng như duy trì mục đích đúng đắn trong công việc phẫu thuật.

Bệnh nhân, David Bennett, biết rằng không có gì đảm bảo cuộc phẫu thuật sẽ thành công, nhưng anh ta đã cận kề cái chết, và đồng thời tiền sử cùng tình trạng bệnh của anh ta khiến anh ta không đủ điều kiện để cấy ghép tim người.[7]

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã ban hành giấy phép chấp thuận cho các Bác sĩ tại Bệnh viện Maryland được thực hiện ca ghép tim này trong trường hợp khẩn cấp dựa vào tiêu chuẩn “nhân đạo”.

Hình bác sĩ Bartley P. Griffith, MD và bệnh nhân, David Bennett sau khi đã được ghép tim.

Andrea Vicini, S.J., một bác sĩ và đồng thời cũng là nhà thần học của Dòng Tên tại Đại học Boston cho biết: “Đối với tôi, có vẻ như đội ngũ y tế đã rất cẩn thận trong việc giải quyết các mối quan tâm liên quan đến tính luân lý, xét từ quan điểm đạo đức y tế.” Và nhóm bác sĩ phẫu thuật tại bệnh viện Maryland dường như đã giải quyết đúng đắn các vấn đề đạo đức khác, “thông báo cho bệnh nhân và không đưa ra những lời hứa hão huyền về… kết quả mong đợi”. Linh mục Andrea Vicini, S.J nói thêm rằng: ngay cả điều trị thử nghiệm cũng phải mang lại khả năng thành công cao. Trong trường hợp này, việc chỉnh sửa gen của lợn hiến tặng đã tạo ra khả năng có kết quả tốt hơn so với những nỗ lực cấy ghép cơ quan nội tạng của động vật cho con người trước đó, vì nó làm giảm nguy cơ người nhận từ chối nội tạng của vật hiến.

Nhưng phương pháp cấy ghép mới này thực sự đã đặt ra các câu hỏi về bản sắc con người, sự quan tâm đến sự sáng tạo, công bằng xã hội và rủi ro cộng đồng, ngay cả khi nó có vẻ phù hợp với các tiêu chuẩn liên quan đến các nguyên tắc đạo đức về y khoa và cũng phù hợp với giáo huấn Giáo hội Công giáo về việc cấy và ghép nội tạng từ bài phát biểu của Giáo hoàng Piô XII vào năm 1956.

Cô Therese Lysaught, một nhà đạo đức sinh học tại Đại học Loyola Chicago (Hoa Kỳ) và là thành viên của Học viện Giáo hoàng về Sự sống, nhận xét rằng: Đức Giáo hoàng Piô XII, khi đó đang nói chuyện với một nhóm các bác sĩ Ý chuyên về cấy ghép giác mạc, coi việc cấy ghép nội tạng của động vật cho con người là “hoàn toàn hợp pháp về mặt đạo đức” miễn là ba tiêu chí được thỏa mãn: một là can thiệp y tế có khả năng thành công, hai là nó sẽ không gây ra bất kỳ sự thiếu hụt hay rủi ro nào cho bệnh nhân— “hai tiêu chí rất chuẩn về y đức” — và ba là “nó sẽ không ảnh hưởng đến danh tính của người nhận.”

Giáo huấn của Đức Giáo hoàng Piô XII đã được Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II khẳng định và mở rộng trong một bài diễn văn trước Đại hội Quốc tế lần thứ 18 của Hiệp hội Cấy ghép vào năm 2000.[8]

Bất kỳ hình thức cấy ghép cơ quan nội tạng nào từ động vật sang người có thể sẽ không nhận được sự tán thành hay nhận được sự đồng thuận dưới cái nhìn của một số chuyên gia và giới học giả, nhưng các quy trình cụ thể, như sử dụng van tim lợn trên bệnh nhân người, đã trở nên phổ biến trong y học tại Hoa Kỳ và một số quốc gia khác trên toàn thế giới. Linh mục Anthony Egan, SJ, một nhà đạo đức học tại Học viện Dòng Tên ở Nam Phi và tại Đại học Witwatersrand, ở Johannesburg, khi đánh giá bước đột phá mới nhất này đã cho biết: “Chúng ta phải hết sức thận trọng và không để cho những nỗi lo âu quá thái về một viễn tưởng không tốt đẹp có thể xảy ra... như một loại rùng rợn… giống như một cái gì đó trong một câu chuyện kinh dị khoa học viễn tưởng”.

Cha Egan cho biết, phản ứng kinh dị đó, có lẽ không khác gì phản ứng ban đầu đối với cuộc phẫu thuật đột phá xảy ra ở quê hương Nam Phi của cha, khi Christiaan Barnard thực hiện ca ghép tim đầu tiên từ người sang người vào năm 1967. Giờ đây, nhiều thập kỷ sau, “chúng ta” đã chuyển từ một tâm thức mà ý tưởng cấy ghép tim thoạt tiên nghe nói đến thì thật là khủng khiếp - 'giống như mô hình của bác sĩ Frankenstein' - sang một cái nhìn mà việc cấy ghép tim là bình thường. Cha Egan hy vọng rằng một quá trình chấp nhận tương tự sẽ xảy ra, nếu việc cấy ghép cơ quan nội tạng từ động vật sang người trở nên thường xuyên hơn.

Theo cha Egan, nhân loại cuối cùng sẽ vượt qua nỗi sợ hãi về “ô nhiễm gen” và thậm chí có thể hiểu được sự khác biệt tương đối nhỏ về mặt di truyền giữa mô lợn và mô người. Cha Egan vẫn tự tin rằng thao tác di truyền mà các bác sĩ Maryland mô tả, ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại, không có trở ngại nào cả xét về mặt đạo đức. “Chúng ta không tạo ra “chimera”,[9] một sự kết hợp phôi thai giữa người và động vật, mà chỉ đơn thuần “tinh chỉnh” bộ gen của động vật hiến tặng để làm cho cơ quan được cấy ghép tương thích hơn với bệnh nhân là người.”

Mặc dù, cuộc phẫu thuật và ghép tim cho anh David Bennett đã thành công, trái tim (lợn) được cấy ghép đã hoạt động rất tốt trong vài tuần mà không có bất kỳ dấu hiệu đào thải nào, nhưng rất tiếc chỉ sau gần 2 tháng, anh David Bennett đã qua đời vào thứ 3, ngày 8 tháng 3 năm 2022.[10]

Thông tin này đã làm cho một số người cảm thấy hơi thất vọng, vì quả thực các bác sĩ phẫu thuật vẫn chưa hoàn toàn thành công mỹ mãn trong việc sử dụng nội tạng của động vật để cấy ghép cho con người. Tuy nhiên, tôi vẫn nuôi hy vọng là trong một thời gian nữa, những khó khăn mà hiện nay chúng ta đang gặp phải sẽ được khuất phục và sẽ dẫn đến sự thành công.