GIẢI ĐÁP THẮC MẮC CHO NGƯỜI TRẺ CÔNG GIÁO
Bài 108: CỦA CHO KHÔNG BẰNG CÁCH CHO
Câu hỏi:
Chúa nói: “Ai xin thì hãy cho”. Vậy nếu ta biết họ xin vì lười biếng thì ta có
nên cho không? Nhất là những người giả bộ ăn xin!
Trả lời:
Phần 1: THÁI ĐỘ
Có phải nghèo đói là một chọn lựa?
Mỗi buổi
sáng, tôi đi bộ tầm hai mươi phút từ trường đến nhà thờ chánh tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm,
thuộc giáo phận Cubao, Philippines để tham dự thánh lễ. Dọc theo con đường N.
Domingo quen thuộc, tôi bắt gặp những người nghèo, người ta xếp họ vào nhóm những
“gia đình đường phố”. Gọi như vậy vì mọi sinh hoạt ăn uống, ngủ nghỉ, và kiếm sống
đều diễn ra ngoài đường, trên các vỉa hè, góc phố.
Tôi thắc mắc.
Tại sao lại có quá nhiều người nghèo như vậy? Và tôi đem những thắc mắc này vào
lớp học. Tôi nhớ hôm ấy là vào tiết xã hội học (Sociology of Change), giáo sư
đã cười khi tôi hỏi, và ông quyết định cho lớp tôi nghỉ học vào buổi học tiếp
theo. Lớp tôi được đưa đến
Trung Tâm Nội Trú dành cho trẻ em (Children’s Residential Center), do các xơ
dòng Thánh Augustine Nữ phụ trách. Sau một ngày chơi đùa với các em (nữ) và trò
chuyện với xơ phụ trách ở trung tâm, tôi hiểu rằng: nghèo đói chưa bao giờ là một
chọn lựa! Không ai muốn mình nghèo cả. Và lại còn nghèo “bền vững” nữa. Giống
như những đứa trẻ ở trung tâm vậy. Mỗi gương mặt mỗi câu chuyện và cái nghèo
khác nhau. Không phải tất cả các em đều mồ côi, hoặc không có người thân, hoặc
không có nhà để về. Có em vì gia cảnh túng thiếu, nên phải vào đây để các xơ
nuôi dạy và cho đi học. Có em vì là nạn nhân của bạo lực gia đình và lạm dụng
tình dục bởi cha đẻ của mình, có em bị bỏ rơi khi mới vài tháng tuổi… Có mấy ai
biết đằng sau nụ cười hồn nhiên lúc ban ngày là những nổi ám ảnh kinh hoàng khi
đêm xuống. Là những cơn ác mộng và những vết thương chưa được chữa lành… Vậy
đó, càng hiểu sẽ càng thương!
Trở về trường,
tôi bắt đầu viết bài thu hoạch. Tôi ngừng than phiền tại sao cuộc sống này có
quá nhiều vấn đề, quá nhiều đau khổ! Thay vào đó, tôi chất vấn chính mình với
câu hỏi: Tôi sẽ làm gì cho người nghèo? Và thái độ của tôi như thế nào khi đối
diện với họ. Thương hại? Xét đoán? Hay bao dung và đáp ứng những điều họ cần
ngay lúc này? Có ba điều xảy ra trong tôi. Thứ nhất, tôi ý thức hơn về sự hiện
diện của người nghèo xung quanh mình. Thứ hai, nhờ đi ra khỏi vùng an
toàn và tiện nghi đang sống, tôi có cơ hội hiểu họ hơn. Và cuối cùng, vì
đã hiểu, nên tôi ngừng xét đoán. Quả thật, đừng vội xét đoán ai, nhất là người nghèo, nếu chúng ta không
dành thời gian để hiểu về những gì họ trải qua. Tôi đã quá vội. Vội hơn những
bước chân vội vã của mình, để rồi bỏ lỡ những khoảnh khắc nhìn thấy anh chị em mình phải ngồi co ro chờ trời sáng
vào những ngày đông lạnh, để rồi có giấc ngủ muộn màng vào lúc bình minh.
Phần 2: ĐỐI TƯỢNG CHO VÀ NHẬN
Có phải người nghèo luôn là người nhận?
Dưới chân trạm xe
điện Betty Go Belmonte, tôi thường thấy những đứa trẻ tay cầm lon, mặt mày lắm lem bụi bẩn. Cứ thấy người
ngang qua là chìa cái lon về phía họ, mặt tươi cười khi nghe tiếng leng keng từ
những đồng xu rơi xuống, mà không có những tiếng leng keng ấy, chúng cũng vẫn
vô tư trở lại đùa giỡn với nhau. Trẻ em vẫn mãi là thiên thần vô lo và vô tư.
Duy có điều, những thiên thần bé nhỏ “lắm bụi đường” này đã được cuộc đời khó
khăn cơ cực dạy cho khả năng sinh tồn từ rất sớm, và hơn thế nữa, dạy chúng làm
quen và coi như bình thường khi bị từ chối mà vẫn an yên. Đó là CÁCH NHẬN mà
tôi học được từ những đứa trẻ đường phố trước khi bản thân tôi bắt đầu giúp đỡ
ai, hay CHO ĐI một điều gì. Đó là: dù được người giúp đỡ, ban tặng hay không,
thì bản thân cũng không để vụt mất niềm vui tự tại.
Về phần
mình, tôi tìm cách tiếp cận lũ trẻ. Mỗi buổi chiều tôi kéo ống nước ra ngoài cổng
để tưới cây cảnh. Lúc đầu chưa quen tôi, lũ trẻ cứ đi qua đi lại, thèm nghịch
nước lắm nhưng còn e dè. Chúng kéo nhau năm bảy đứa chạy nhảy quanh khu vực tôi
tưới cây. Biết con nít thích nước, tôi ra hiệu ngoắc tay một cái, và chúng như
được mở cờ trong bụng. Vậy đó, món quà “ra mắt” đầu tiên tôi trao cho chúng là
nụ cười sảng khoái hòa trong làn nước mát, làm trôi đi những bụi bẩn đã bám chặt
thân thể bao ngày. Tôi nhớ khoảnh khắc Bà Vê-rô-ni-ca lau mặt Chúa. Và điều làm
tôi ấn tượng nhất đó là: Chúa đã in mặt vào khăn của bà! Chắc bà vui lắm. Cũng
như tôi bây giờ vậy. Tôi thấy mình thật hạnh phúc khi được ngắm nhìn những
gương mặt ngời sáng niềm vui của lũ trẻ. Như vậy, cũng chính nơi cái nghèo
trong các em, tôi lại nhận được những tiếng cười trong trẻo, chân thật, sảng
khoái, và bình an… Những điều quý giá ấy làm cho người lớn như tôi thấy thật ấm
áp. Và tôi biết mình không phải là người duy nhất cho đi. Chính những đứa trẻ
đường phố cũng đã cho tôi niềm vui, tiếng cười trong sự gặp gỡ này. Có qua - có
lại mới vui. Cuộc sống mà! Đâu ai nghèo đến nỗi không có gì để cho!
Phần 3: ĐỘNG CƠ THÚC ĐẦY
Thiên Chúa đối với người nghèo như thế nào?
Không biết
bao nhiêu lần Thánh Kinh đề cập đến người nghèo, cái nghèo, và một Thiên Chúa của
người nghèo. Cụ thể nhất là nơi con người Đức Giêsu. Ngài có một mối bận tâm
sâu sắc đến những người thấp kém trong xã hội. Trên những nẻo đường rao giảng,
nhiều lần Ngài đã chạnh lòng trước người nghèo, người bất hạnh, và những nỗi thống
khổ của họ. Ngài đến với họ, đồng bàn với họ, chạm vào họ, cho họ ăn, và dạy dỗ
họ nhiều điều. Không chỉ vậy, Ngài còn khích lệ những ai theo Ngài hãy quảng đại
giúp đỡ người nghèo khi tuyên bố rằng: Quả thật, Thầy nói cho anh em biết, “mỗi
lần anh em làm như thế cho một trong những anh em bé nhỏ nhất của Ta đây, là
anh em đã làm cho chính Ta” (Mt 25,40). Mà “làm như thế” là làm gì? Thưa đó là
“khi Ta đói, các ngươi đã cho ăn; Ta khát, các ngươi đã cho uống; Ta là khách lạ,
các ngươi đã tiếp rước; Ta trần truồng, các ngươi đã cho mặc; Ta đau yếu, các
ngươi đã thăm viếng; Ta ngồi tù, các ngươi đến hỏi han” (Mt 25,35-36).
Đức ái của
người Ki tô hữu bắt nguồn từ tình yêu thương và lòng quảng đại của Thiên Chúa
dành cho nhân loại. Chúng ta có một Thiên Chúa không ngại “trở nên giống phàm
nhân, sống như người trần thế…” (Pl 2,7) là Đức Giêsu Kitô, và Ngài cũng muốn
lan tỏa tâm tình sống này cho tất cả mọi người, để rồi chúng ta có thể bắt chước
Ngài, nhạy bén lắng nghe, và thấu hiểu, và đáp ứng những nhu cầu của anh chị em
mình.
Phần 4: QUYẾT ĐỊNH CỦA ĐỨC ÁI
Ưu tiên cho người nghèo: chọn lựa hay bổn
phận?
Trong tông
huấn Niềm Vui Tin Mừng số
187, Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhắc nhở mỗi Kitô hữu rằng: “Mỗi cá nhân và mỗi
cộng đồng Kitô hữu được kêu gọi trở thành một dụng cụ của Thiên Chúa cho việc
giải phóng và thăng tiến người nghèo, và giúp họ là thành viên đầy đủ của xã hội.
Việc này đòi chúng ta phải mở lòng và chăm chú lắng nghe tiếng kêu của người
nghèo và đến cứu giúp họ.” Ngài còn cho chúng ta thấy vẻ đẹp của Tin Mừng chính
là sự “chọn lựa vì những người hèn mọn nhất, những người bị xã hội loại trừ”.
Nói như Thánh Phaolô: chúng ta không được bỏ quên người nghèo, vì chính Đức
Giêsu là người đầu tiên chọn lựa cách sống ấy. Như vậy, ưu tiên cho người
nghèo, vừa là một chọn lựa của đức ái, nhưng cũng là bổn phận của mỗi người
Kitô hữu, những người mang trong tim tình yêu của Đức Kitô.
Trở lại vấn
đề giúp đỡ người nghèo. Tôi muốn nói về cách thức chúng ta giúp đỡ. Có người chỉ
cần một bữa ăn no trong ngày là hạnh phúc lắm rồi; kiểu như ăn gì cũng được, miễn
được ăn. Có người thì không cần ăn, chỉ cần tiền để mua sữa cho con. Lại có người cần được thay đổi tâm thức để có
thể tự sinh tồn, vì vốn dĩ họ còn rất trẻ, và có thể dùng sức lao động của mình
mà làm việc và trang trải cuộc sống; nhưng vì một lý do nào đó, họ lại thụ động.
Hơn nữa, việc cho người nghèo, người ăn xin những gì thuộc về vật chất xem ra
khá dễ dàng và đơn giản. Chỉ cần dừng lại, móc ví ra, và bỏ vài đồng lẻ cho họ
rồi bước đi. Chúng ta có thể cho mà không mảy may suy nghĩ về họ sau đó.
Tuy nhiên, một
khi đã đặt ưu tiên cho người nghèo như một chọn lựa và cũng là bổn phận, chúng
ta sẽ để họ trong tâm trí, và tìm đáp ứng những nhu cầu của họ, cả vật chất lẫn
tinh thần. Việc thay đổi não trạng và thái độ sống thụ động của họ thật không dễ dàng. Sự giáo dục,
môi trường xã hội, và điều kiện sống có ảnh hưởng rất lớn đến trình trạng nghèo
của họ. Trường học, bệnh viện không phải là nơi người nghèo có thể dễ dàng ra
vào.
Vậy nên, sẽ có lúc chúng ta thấy tiếc khi giúp người không xứng đáng vì nhận ra họ lười biếng, nhưng việc đó thì dễ
chịu hơn nhiều so với việc ta bỏ lỡ cơ hội để trợ giúp kịp thời và tức thời những
ai đang cần. Đó sẽ là điều làm ta day dứt không nguôi.
Bạn thân mến!
Chúng ta
không bênh vực cho thái độ sống lười biếng, không chịu làm việc mà chỉ biết cậy
chờ sự giúp đỡ của người khác. Đối với những trường hợp như vậy, chúng ta cần
tìm hiểu và có “cách cho” khác. Nhưng dù sao đi nữa, hãy cho đi. Vì trong cái
nghèo có vạn kiểu nghèo như được đề cập ở trên. Hãy yêu thương họ trước, rồi
sau đó, chúng ta sẽ có cách hiểu được nhu cầu thật sự của họ.
Cầu chúc cho
trái tim bạn luôn hướng về người nghèo như bạn đã từng, và kinh nghiệm sự gặp gỡ
Chúa qua gương mặt của anh chị em chung quanh, đặc biệt là những người nghèo.
Trích Giải
Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 6, Nxb Tôn Giáo, 05/2021)
