GIẢI ĐÁP THẮC MẮC CHO NGƯỜI TRẺ CÔNG GIÁO
Bài 104: ĐỨC GIÊSU, NGƯỜI THẬT VIỆC THẬT
Hỏi: Ở trường đại học, có lần con nghe thầy nói
ông Giêsu chỉ là nhân vật bịa đặt. Hơn nữa, cuốn Kinh Thánh nói về ông Giêsu,
nhưng chỉ do người khác ghi lại. Con biết vì thành kiến nào đó thầy mới nói vậy
phải không ạ?
Trả lời:
Bạn đã nói đúng, Đức Giêsu, đối tượng niềm tin
của hơn hai tỉ Kitô hữu, bao gồm cả các bậc vĩ nhân, triết gia, khoa học gia,
văn sĩ, thi sĩ hàng đầu thế giới, chắc chắn không phải là do hư cấu hay tưởng
tượng ra, kiểu như một số nhân vật trong truyền thuyết, hay như những nhân vật
huyền thoại trong các tín ngưỡng dân gian. Đức Giêsu là một con người cụ thể,
đã sống trong một môi trường cụ thể và đã trải qua một hành trình cuộc đời
trong một khoảng thời gian gian cụ thể, dù rằng Người là một thực tại siêu vượt
trên tự nhiên. Sự xuất hiện của Đức Giêsu trong lịch sử nhân loại là điều đã được
minh chứng bởi đông đảo các môn đệ và đã hình thành nên một tôn giáo lớn trên
thế giới. Ngoài ra, nhiều sử gia cũng đã để lại cho chúng ta những tư liệu lịch
sử đáng tin cậy, giúp chúng ta khẳng định sự hiện diện thực sự của Người. Chúng
ta cùng tìm hiểu qua những tài liệu lịch sử ấy:
1. Sử
liệu Rôma
Thời Đức Giêsu, vùng đất Palestine quê hương của
Người đang chịu ách thống trị của đế quốc Rôma. Chính vì mối liên quan này mà
trong kho sử liệu của Rôma, người ta tìm được một số tài liệu nói về Người.
Tài liệu thứ nhất là của ông Plinius, tổng trấn
vùng Tiểu Á. Vào khoảng năm 112, trong một bản báo cáo gửi lên hoàng đế
Trajano, ông đã đề cập đến người Kitô hữu, rằng tuy họ chẳng có làm điều gì rối
loạn trật tự cả, nhưng họ rất đông, đến độ các đền thờ thần không còn ai lui tới
nữa. “Họ quen tụ họp vào một ngày nhất định,
trước khi mặt trời mọc, và ca bài chúc vinh Đức Kitô mà họ thờ như là Thiên
Chúa của họ”[1].
Những thông tin ngắn ngủi vừa rồi có lẽ chưa làm bạn hài lòng, nhưng dù sao
cũng gián tiếp cho chúng ta biết về tầm ảnh hưởng của Đức Giêsu trong xã hội
lúc bấy giờ.
Tài liệu thứ hai là quyển “Sử biên niên” của sử
gia Cornelius Tacitus, xuất bản khoảng năm 115-120, trong đó có thuật lại việc
hoàng đế Neron ngông cuồng thiêu rụi thành phố Rôma vào năm 64. Việc làm tàn ác
này đã gây ra không biết bao nhiêu đau thương mất mát cho dân chúng. Để tránh
cơn phẫn nộ của dân, nhà vua trút lỗi cho các Kitô hữu, cho rằng chính họ mới
là những người gây ra tai họa thảm khốc ấy. Giải thích về lai lịch của các Kitô
hữu, sử gia Cornelius Tacitus viết như sau:
Danh xưng Kitô hữu bắt
nguồn từ Kitô. Ông này đã bị tổng trấn Phongxiô Philatô kết án khổ hình dưới thời
hoàng đế Tibêriô (14-34). Thế nhưng bọn mê tín ấy, đã bị dẹp yên một thời gian
ngắn, lại bành trướng không những bên Giuđêa, nơi xuất phát của nó, mà ngay cả
tại Rôma này[2].
Các sử gia Rôma nói trên đều không phải là
Kitô hữu, họ chỉ là những người sống vào thời Kitô giáo bắt đầu phát triển và
lan rộng, khoảng 20 năm sau khi Đức Giêsu về trời, và họ ghi nhận những sự kiện
có thật ở trước mắt họ một cách khách quan. Theo họ, Đức Giêsu Kitô là người mà
ai nấy đều biết là có thật.
2. Sử
liệu Do Thái
Gần gũi hơn với Đức Giêsu là các sử gia bản địa
Do Thái. Tại đây, người ta tìm được hai tài liệu nói về Đức Giêsu.
Tài liệu thứ nhất là sách “Lịch sử Do Thái” của
sử gia Josephus Flavius, xuất bản khoảng năm 93-94, kể lại lịch sử của dân tộc
từ lúc lập quốc cho tới cuộc kháng chiến chống Rôma. Trong tác phẩm này, Đức
Giêsu được nhắc tới hai lần. Lần thứ nhất là đoạn văn viết ở quyển 18 như sau:
Hồi đó có một người
khôn ngoan, nếu có thể gọi được là một con người. Thực vậy, ông ta làm được nhiều
việc kỳ diệu, thầy dạy cho những ai vui lòng tiếp nhận chân lý. Ông ta đã thu
hút được nhiều người Do Thái và thậm chí cả những người Hy Lạp nữa. Ông là Đấng
Kitô. Một vài thủ lãnh của chúng tôi đã đi tố cáo ông ta với quan Phongxiô
Philatô, và quan đã xử tử trên thập tự. Tuy vậy, số những kẻ đã mộ mến ông ta từ
đầu vẫn tiếp tục. Vào ngày thứ ba, ông ta đã hiện về với họ như còn đang sống.
Các Ngôn sứ đã nói trước về điều này rồi và còn rất nhiều điều lạ kỳ khác nữa.
Hiện nay vẫn còn nhiều người theo ông ta, gọi là các Kitô hữu[3].
Đoạn thứ hai là đoạn văn rất ngắn, nói về cuộc
tử đạo của thánh Giacôbê, người anh em của Đức Giêsu, và là thủ lĩnh cộng đoàn
Giêrusalem:
(Ananus) tụ họp
Sanhédrin của các nhà thẩm phán và cho điệu Giacôbê, người anh em họ của Ông
Giêsu, thường được gọi là Đức Kitô, và vài người khác ra trước mặt họ và sau
khi kết án là những người này đã vi phạm Lề Luật, ông đã giao họ cho người ta
ném đá đến chết[4].
Tài liệu thứ hai là bộ sách Talmud, sách chú
giải Kinh Thánh do các giáo sĩ Do thái viết khoảng sau năm 70. Đây là sách thể
hiện sự căm ghét của Do Thái giáo đối với Kitô giáo. Sách này tìm cách bôi nhọ
vị sáng lập tôn giáo mới. Chẳng hạn các tác giả cho rằng, ông Giêsu đã sang Ai
Cập học nghề ma thuật, và trở về quê hương hành nghề đó; và cũng vì vậy mà ông
ta bị bắt và bị kết án tử hình trên thập tự.
Dù là sách bôi nhọ Đức Giêsu, nhưng rõ ràng
sách này đã không phủ nhận sự hiện hữu của Người cũng như những phép lạ Người
làm, họ chỉ gán những phép lạ ấy cho việc phù phép mà Người “học được ở Ai Cập”.
Việc gán ghép này không có gì là lạ.
Sau này vào thế kỷ XX, nhiều người say mê những
chuyện huyền bí phương Đông cũng đã cho rằng Đức Giêsu từng lưu ngụ tại Ấn độ
hoặc Tây Tạng để luyện tập những phương pháp thần bí hầu đạt tới sự hiểu biết
cao vời và làm được những phép lạ. Tiêu biểu trong số đó là cuốn sách mang tên
“Quãng đời chưa được biết đến của Chúa Kitô” của nhà báo người Nga Nicolas
Notovitch, xuất bản năm 1894. Ông dựa vào khoảng trống của Đức Giêsu trong các
sách Tin Mừng, tức từ năm 13 tuổi đến năm 29 tuổi, là khoảng thời gian Đức
Giêsu không được các Tin Mừng nhắc đến. Nhờ thế ông đã vẽ vời ra câu chuyện rằng
khoảng thời gian đó Đức Giêsu đã đến sống ở Ấn độ và khu vực Himalaya để nghiên
cứu Phật pháp và đã được các học giả Vệ Đà truyền dạy cho…
Ta thấy cách mà nhà báo Nicolas Notovitch viết
cũng chính là cách mà sách Talmud đã viết, cho rằng Đức Giêsu đã sang Ai Cập học
pháp thuật phù thủy ở đó, rồi trở về Israel mới có thể làm được nhiều phép thuật
như thế. Thực ra, sách Tin Mừng Luca đã cho biết rõ là Đức Giêsu chẳng đi đâu cả:
Sau đó (sự việc Đức Giêsu ở lại trong Đền Thờ năm 12 tuổi), Người đi xuống
cùng với cha mẹ, trở về Nadarét và hằng vâng phục các ngài. Riêng mẹ Người thì
hằng ghi nhớ tất cả những điều ấy trong lòng. Còn Đức Giêsu ngày càng thêm khôn
ngoan, thêm cao lớn và thêm ân nghĩa đối với Thiên Chúa và người ta. (Lc
2,51-52).
3. Các
nguồn sử liệu Kitô giáo
Sử liệu về Đức Giêsu trong Kitô giáo thì hết sức
dồi dào, đó là các ghi chép về cuộc đời của Người trong bốn quyển Tin Mừng và
các sách trong bộ Tân Ước nói chung. Người ta có thể đặt ra nghi vấn về tính
trung thực của các sách Tin Mừng. Tuy nhiên các nhà phê bình cũng phải công nhận
rằng trong các tác phẩm cổ thời, nhất là các tác giả ngoại giáo, không có bản
văn nào có giá trị sánh bằng.
Chúng ta hoàn toàn có thể tin vào các tác giả
Tin Mừng, vì tính trung thực của các sách ấy.
Các tác giả là những chứng nhân tai nghe mắt thấy cuộc đời của Đức Giêsu Kitô,
họ là các Tông đồ hay những cộng tác viên của các vị ấy. Ta hãy đọc qua phần lời
ngỏ của Tin Mừng Luca để thấy điều đó:
Thưa ngài
Thêôphilô đáng kính, có nhiều người đã ra công soạn bản tường thuật những sự việc
đã được thực hiện giữa chúng ta... Tôi cũng vậy, sau khi đã cẩn thận tra cứu đầu
đuôi mọi sự, thì thiết tưởng cũng nên tuần tự viết ra để kính tặng ngài, mong
ngài sẽ nhận thức được rằng giáo huấn ngài đã học hỏi thật là vững chắc. (Lc 1,1-4).
Hơn nữa, chúng ta tin tính trung thực của các
sách ấy bởi vì đó là chứng cứ của những con người đạo đức và họ chỉ muốn xác nhận
sự thật về những gì đã xảy ra. Họ thành thực đến mức không che đậy những gì
đáng xấu hổ của họ. Họ kể về sự dốt nát, chậm hiểu giáo lý của họ đến nỗi Đức
Kitô nhiều lần phải khiển trách họ. Họ kể về sự nhát đảm sợ sệt của họ trong cuộc
khổ nạn của Thầy mình: trốn chạy bỏ mặc Thầy chịu kết án oan, chịu hành hình và
chết đau thương. Họ cũng kể lại luôn việc ông Phêrô, vị thủ lãnh của họ hứa sẵn
sàng chết với Thầy nhưng rồi đã thất hứa, chối bỏ Thầy đến ba lần…
Chúng ta tin vào tính trung thực của các sách
Tin Mừng, bởi vì tuy nhiều tác giả cùng viết, trong những hoàn cảnh khác biệt,
mỗi người theo cách thức riêng, mỗi người tùy theo hoàn cảnh của các cộng đoàn
họ phục vụ mà có những giải thích thêm. Tuy nhiên, về đại thể, các tác phẩm ấy
rất tương đồng với nhau, chỉ khác biệt ở những chi tiết nhỏ và ở văn phong mỗi
tác giả.
Cần hiểu thêm rằng các tác giả Tin Mừng không
có ý viết tiểu sử của Đức Giêsu theo như phương pháp của chúng ta ngày nay. Các
ngài chỉ muốn thuật lại những việc Người đã làm, những lời Người đã dạy dỗ vì
ơn Cứu độ cho con người. Còn những điều khác, như mốc thời gian chẳng hạn,
không được chú trọng cho lắm. Do đó, mà chúng ta không biết được chính xác Đức
Giêsu sinh vào ngày nào, chỉ nói là ở thời vua Hêrôđê. Sau này, phụng vụ Giáo hội
mừng sinh nhật của Người vào ngày 25 tháng 12 để thế vào ngày lễ kính Mặt Trời
của dân Rôma. Dù vậy, đây vẫn là biến cố lịch sử, một sự kiện đã khai mạc kỷ
nguyên mới cho lịch sử loài người, đã trở thành trung tâm điểm của lịch sử của
nhân loại, tất cả các biến cố khác đều quy chiếu vào đó, nghĩa là dựa vào đó mà
tính: trước Chúa Giáng sinh hay sau Chúa giáng sinh (vì tránh né, người ta quen
gọi là trước công nguyên và sau công nguyên).
Tuy nhiên, qua các sách Tin Mừng mà chúng ta
có thể thấy được bối cảnh lịch sử và cách sống của người Do Thái đương thời, nhất
là những chỉ dẫn chính xác về địa lý liên quan đến cuộc đời của Đức Giêsu, chẳng
hạn: Bethlehem là nơi sinh của Đức Giêsu, một làng nhỏ thuộc miền nam Do Thái;
Nazareth là nơi định cư của gia đình Đức Giêsu, do đó mà người ta gọi Đức Giêsu
là người Nazareth…
***
Bạn thân mến, với những tư liệu lịch sử trên
đây, cùng với những suy luận xác đáng, mong là niềm tin của bạn được củng cố
thêm lên, và luôn xác định rằng: Đức Giêsu là một người thật, một nhân vật lịch
sử, chứ không phải là một nhân vật hư cấu do trí óc tưởng tượng viển vông của
con người. Xin mượn lời Đức giáo hoàng Bênêdictô XVI làm lời tạm kết cho chủ đề
của chúng ta:
Ngay cả khi ta chỉ
dùng những tiêu chuẩn lịch sử đã được công nhận để xét, thì sự hiện hữu của Đức
Giêsu đã quá rõ và đầy đủ, đến nỗi ta không còn nghi ngờ gì nữa về nhân vật lịch
sử này. Những gì được truyền tụng về Người khác hẳn với những gì có thể tạo ra
hay tưởng tượng ra… Vì vậy, theo tôi, việc hoài nghi về sự hiện hữu của Đức
Giêsu là chuyện thiếu đứng đắn[5].
Tóm lại, Đức Giêsu là người thật việc thật, một
nhân vật lịch sử, đã xuất hiện trong không gian và thời gian. Điều đó thật là
hiển nhiên. Tuy nhiên sự thật không phải chỉ có thế. Đức Giêsu còn là một thực
tại siêu vượt trên tự nhiên, siêu vượt trên lịch sử.
Trích Giải Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 5, Nxb Tôn Giáo, 05/2021)
