Trong vai trò là Giáo hoàng, với sứ mạng “xây dựng những cây cầu” và “không khoét sâu thêm sự phân cực” trên thế giới cũng như trong Giáo hội, ngài lên án tình trạng “khủng khiếp” tại Gaza, điều mà “chúng ta không thể làm ngơ”, đồng thời khẳng định rằng Tòa thánh “hiện chưa tin rằng” có thể đưa ra “bất kỳ tuyên bố nào” về định nghĩa sự diệt chủng. Ngài cũng nói rõ mình không muốn can dự vào chính trị của quê hương Hoa Kỳ, nhưng không ngại nêu ra những vấn đề cấp bách, ngay cả trong các cuộc đối thoại với Tổng thống Trump. Về Trung Quốc, Đức Giáo hoàng cho biết sẽ tiếp tục đường lối của Tòa thánh và các vị tiền nhiệm; theo gương Đức Phanxicô, ngài hy vọng sẽ tiếp tục bổ nhiệm phụ nữ vào các vị trí lãnh đạo, đồng thời tái khẳng định rằng ngài không có ý định thay đổi giáo huấn của Giáo hội về chức thánh cho nữ giới. Đối với người LGBTQ+, lập trường của Đức Thánh cha cũng tương tự: “Tất cả, tất cả, tất cả” đều được đón nhận, nhưng “giáo huấn của Giáo hội sẽ không thay đổi”. Ngài mô tả nạn lạm dụng là một cuộc khủng hoảng thực sự; kêu gọi hỗ trợ tối đa đối với các nạn nhân, nhưng cũng lưu ý rằng đôi khi vẫn có những cáo buộc sai sự thật. Còn về “cuộc khủng hoảng” khác, tức tình hình tài chính, ngài nhắn nhủ mọi người đừng than phiền, nhưng hãy tiếp tục xây dựng kế hoạch: “Tuy nhiên, chuyện ấy không khiến tôi mất ngủ”.

Những câu hỏi và trả lời xoay quanh các vấn đề cấp bách của Giáo hội và thế giới đã được trình bày trong cuộc phỏng vấn đầu tiên của Đức Giáo hoàng Lêô XIV với ký giả Elise Ann Allen của tờ Crux. Một số trích đoạn buổi trò chuyện được công bố trước vào ngày 14/9, sinh nhật của Robert Francis Prevost, như một phần trong tập tiểu sử “Lêô XIV: Công dân của thế giới, nhà thừa sai của thế kỷ XXI”, được xuất bản hôm nay, 18/9, bằng tiếng Tây Ban Nha bởi Penguin Peru.

Thảm kịch tại Gaza

Một trong những câu hỏi đầu tiên được đặt ra cho Đức Giáo hoàng là về tình hình ở Gaza. “Mặc dù đã có một số áp lực từ phía Hoa Kỳ đối với Israel và bất chấp những tuyên bố của Tổng thống Trump, nhưng vẫn chưa có một phản ứng rõ ràng nào để ‘xoa dịu sự đau khổ của người dân’”. Đức Giáo hoàng Lêô XIV cho biết: “Điều này thật đáng lo ngại”, nhất là trong bối cảnh có quá nhiều người, đặc biệt là trẻ em, đang phải chịu “nạn đói thực sự”. Trong tương lai, “họ sẽ cần được hỗ trợ y tế rất nhiều, cũng như sự trợ giúp nhân đạo.” Ngài bày tỏ hy vọng nhân loại sẽ không trở nên dửng dưng trước những gì đang diễn ra tại dải Gaza: “Thật khủng khiếp khi nhìn thấy những hình ảnh đó trên truyền hình… con người ta khó có thể chịu đựng nổi quá nhiều đau thương đến vậy”.

Thuật ngữ “diệt chủng”

Về việc sử dụng từ “diệt chủng”, vốn ngày càng được nhắc đến liên quan đến thảm kịch ở Gaza, Đức Giáo hoàng nhấn mạnh rằng “về mặt chính thức, Tòa thánh không cho rằng ở thời điểm này có thể đưa ra bất kỳ tuyên bố nào về vấn đề này”. Ngài giải thích rằng có một định nghĩa rất kỹ thuật về thế nào là diệt chủng. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều người nêu vấn đề này, trong đó có cả hai tổ chức nhân quyền tại Israel đã đưa ra tuyên bố này.

Quan hệ với Trung Quốc

Tiếp tục trong lĩnh vực địa chính trị, Đức Lêô XIV hướng đến một tác nhân toàn cầu khác: Trung Quốc. Ngài khẳng định sẽ tiếp tục “chính sách mà Tòa thánh đã theo đuổi trong nhiều năm qua”, và không tự cho mình là “khôn ngoan hay giàu kinh nghiệm” hơn các vị tiền nhiệm. Từ lâu, ngài đã có những cuộc đối thoại thường xuyên với nhiều công dân Trung Quốc khác nhau, nhằm tìm hiểu rõ hơn cách thức Giáo hội có thể tiếp tục sứ mạng của mình trong việc vừa tôn trọng văn hóa và các vấn đề chính trị, vừa đồng hành cùng một cộng đồng Công giáo quan trọng tại đây, vốn trong nhiều năm đã phải chịu một dạng đàn áp hay gặp nhiều khó khăn trong việc tự do sống đức tin mà không buộc phải đứng về một phía nào. Đức Giáo hoàng thừa nhận: “Đây là một tình huống hết sức khó khăn”.

Chính trị Hoa Kỳ

Nhìn chung, vị Giáo hoàng người Mỹ đầu tiên không cho rằng nguồn gốc của mình sẽ có nhiều ảnh hưởng đến các vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, ngài hy vọng điều này sẽ mang lại lợi ích trong mối tương quan với hàng giám mục Hoa Kỳ, nơi từng có những căng thẳng với triều đại của Đức Giáo hoàng Phanxicô: “Là người Mỹ có nghĩa là, ngoài nhiều điều khác, người ta sẽ không thể nói như từng nói về Đức Phanxicô: ‘Ngài không hiểu nước Mỹ, ngài không thấy điều gì đang diễn ra’”.

Đức Lêô XIV khẳng định rõ ràng: “Tôi không có ý định can dự vào chính trị đảng phái.” Còn về mối quan hệ với Tổng thống Trump, ngài cho biết: “Sẽ thích hợp hơn nếu các vị lãnh đạo Giáo hội tại Hoa Kỳ trực tiếp đối thoại với Tổng thống”. Tuy nhiên, ngài cũng nói thêm: nếu có những vấn đề cụ thể cần phải nêu lên, “tôi sẽ không ngần ngại để làm điều đó”. Trong số những chủ đề này có những vấn đề liên quan đến nhân phẩm và người di dân — điều mà Đức Giáo hoàng đặc biệt quan tâm. Ngài nhắc lại lá thư mà Đức Phanxicô từng gửi cho tất cả các giám mục Hoa Kỳ, trong đó ngài kêu gọi họ hãy đón nhận những người đến đất nước này để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn. Theo Đức Lêô XIV, đây là một cử chỉ “có ý nghĩa”, và ngài “rất vui mừng khi thấy các Giám mục Hoa Kỳ đã hưởng ứng tích cực”. Ngài nói thêm: “Hoa Kỳ là một cường quốc trên toàn cầu, chúng ta phải thừa nhận điều này, và đôi khi có những quyết định tại đây lại dựa nhiều vào kinh tế hơn là vào phẩm giá con người”.

Đức Giáo hoàng cũng nhắc đến những phát biểu gần đây của Tổng thống Trump, khi ông tuyên bố không có ý định gặp ngài, đồng thời nói thêm: “Anh trai ngài là một người tốt”. Ý ông muốn nhắc đến người anh cả Louis của ngài, người đã được ông tiếp tại Phòng Bầu dục chỉ vài ngày sau Mật nghị bầu giáo hoàng. Đức Lêô XIV xác nhận: “Một trong những người anh của tôi đã gặp Tổng thống và cũng rất thẳng thắn bày tỏ quan điểm chính trị của mình”. Trong một phần khác của cuộc phỏng vấn, khi nói về mối tương quan với gia đình (ngoài người anh cả Louis, còn có người em trai thứ hai là John), ngài chia sẻ: “Chúng tôi vẫn rất gắn bó, dù có một người trong số họ lại khác biệt rất xa về chính trị”.

Khủng hoảng lạm dụng trong Giáo hội

Trong cuộc phỏng vấn, một phần đáng kể được dành để nói về khủng hoảng lạm dụng tình dục trong Giáo hội. Đức Giáo hoàng nhấn mạnh ngay rằng cuộc khủng hoảng này vẫn chưa được giải quyết, đồng thời kêu gọi “hết sức tôn trọng ” đối với các nạn nhân, nhiều người trong số họ mang những vết thương do lạm dụng suốt cả đời. Đức Lêô XIV dẫn số liệu cho thấy “hơn 90% những người đứng ra tố cáo là nạn nhân thực sự” nghĩa là họ không hề bịa đặt. Tuy nhiên, cũng có “những trường hợp được chứng minh là cáo buộc sai sự thật”, và một số linh mục “đã thấy cuộc sống của mình bị hủy hoại”. Ngài nhấn mạnh: “Những lời tố cáo không hủy bỏ nguyên tắc suy đoán vô tội. Vì thế, các linh mục cũng cần được bảo vệ, những người bị cáo buộc cần được bảo vệ; quyền lợi của họ phải được tôn trọng. Nhưng ngay cả khi nói ra điều này, đôi khi cũng gây thêm đau đớn cho các nạn nhân”.

Dù vậy, ngài giải thích: “Vấn đề lạm dụng tình dục không thể trở thành trọng tâm duy nhất của Giáo hội: đa số tuyệt đối những người tham gia đời sống Giáo hội—linh mục, giám mục và tu sĩ—chưa bao giờ lạm dụng ai cả. Vì thế, chúng ta không thể để toàn bộ Giáo hội chỉ tập trung duy nhất vào vấn đề này”.

Đón nhận người LGBTQ+

Ngài cũng đề cập đến những vấn đề liên quan đến người LGBTQ+ và phụ nữ. Về chủ đề người LGBTQ+, Đức Giáo hoàng giải thích rằng ngài không muốn khuyến khích sự phân cực trong Giáo hội. Ngài nhắc đến Tông huấn Fiducia Supplicans, nhấn mạnh rằng sứ điệp cốt lõi của văn kiện này là: “Dĩ nhiên, chúng ta có thể chúc lành cho mọi người, nhưng không được tìm cách nghi thức hóa bất kỳ lời chúc lành nào”. Đức Lêô XIV chắc chắn tiếp nối sứ điệp của Đức Phanxicô về việc đón nhận “mọi người, mọi người, mọi người”: “Tất cả đều được mời gọi”, không phải vì một “căn tính cụ thể” nào, nhưng bởi tất cả đều là con cái Thiên Chúa. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là thay đổi giáo huấn. Ngài khẳng định: “Tôi cho rằng điều đó rất khó xảy ra, nhất là trong tương lai gần, rằng giáo huấn của Giáo hội về tình dục và hôn nhân sẽ thay đổi”. Nghĩa là, “một gia đình được hình thành bởi một người nam và một người nữ,” “được chúc lành trong bí tích Hôn phối”.

Vai trò của phụ nữ

Điều này sẽ không thay đổi, kể cả giáo huấn về việc truyền chức cho phụ nữ. Đức Giáo hoàng khẳng định ngài sẽ “tiếp bước Đức Phanxicô bằng việc bổ nhiệm phụ nữ vào các vị trí lãnh đạo ở nhiều cấp độ trong đời sống của Giáo hội”. Vấn đề được coi là “gây tranh cãi” chính là chuyện gọi là nữ phó tế, từng được nêu ra trong kỳ họp cuối cùng của Thượng Hội đồng: “Hiện tại, tôi không có ý định thay đổi giáo huấn của Giáo hội về vấn đề này”.

Tình hình tài chính của Tòa thánh

Quan điểm của Đức Giáo hoàng về tình hình tài chính của Tòa thánh thì cởi mở hơn, với cách tiếp cận mang tính thực tiễn: “Tôi bắt đầu có một cái nhìn rõ ràng”, ngài quả quyết. Ngài liệt kê một loạt vấn đề cụ thể: kết quả thặng dư hơn 60 triệu euro đã được ghi nhận trong ngân sách APSA năm 2024; quỹ hưu trí, “cần phải được xem xét” (“một vấn đề mang tính toàn cầu”); khủng hoảng Covid-19 ảnh hưởng đến các viện bảo tàng Vatican, “một trong những nguồn thu quan trọng nhất của Vatican”. Đức Giáo hoàng nhấn mạnh: “Chúng ta phải tránh những quyết định sai lầm từng xảy ra trong những năm gần đây”, đồng thời nhắc đến vụ dinh thự ở London, vốn là trung tâm của một tiến trình tư pháp gây “tiếng vang lớn”: “Biết bao triệu đã bị thất thoát vì vụ việc này !” Ngài cũng đề cập đến những “biện pháp quan trọng” được ban hành trong triều đại Đức Phanxicô nhằm kiểm soát và cân bằng quyền lực. Tuy nhiên, ngài cảnh báo cần thận trọng, đừng “buông lỏng và cho rằng khủng hoảng đã qua”. Ngài chia sẻ: “Tôi nghĩ chúng ta vẫn cần tiếp tục làm việc, nhưng tôi không mất ngủ vì điều đó, và tôi cho rằng điều quan trọng là phải truyền tải một sứ điệp khác”.

Cải tổ Giáo triều

Về vấn đề cải tổ, Đức Lêô công bố sẽ có những “quyết định” trong Giáo triều Rôma, chẳng hạn như “xóa bỏ hoặc chuyển đổi cách vận hành biệt lập của từng Bộ”. Kiểu “tư duy ngăn cách” này đôi khi dẫn đến thiếu đối thoại và trao đổi, và điều đó, theo ngài, đã không ít lần trở thành “sự hạn chế lớn và gây bất lợi cho việc quản trị Giáo hội”.

Thánh lễ Latinh

Đức Thánh Cha cũng đề cập đến vấn đề Thánh lễ Tridentin, tức là hình thức Thánh lễ theo Sách Lễ Roma 1570 (sau Công đồng Trentô, do Đức Piô V ban hành). Ngài cho rằng đây không chỉ là một thắc mắc, mà thực sự là “một vấn đề”, bởi có người đã sử dụng phụng vụ này như một “công cụ chính trị”. Theo ngài, “điều đó, rất đáng tiếc”. Đức Lêô XIV cho biết sắp tới sẽ có cơ hội để “ngồi lại với một nhóm những người ủng hộ hình thức phụng vụ Tridentin”, và có lẽ vấn đề này có thể được giải quyết “trong tinh thần hiệp hành”.

Tin giả và trí tuệ nhân tạo

Ra ngoài phạm vi nội bộ Giáo hội, Đức Giáo hoàng bàn đến vấn đề tin giả mang tính “hủy hoại” và đặc biệt nhấn mạnh đến trí tuệ nhân tạo, một lĩnh vực mà “những người siêu giàu” đang đầu tư, nhưng lại hoàn toàn phớt lờ giá trị con người. Ngài cảnh báo: “Giáo hội phải can thiệp”, vì có nguy cơ nghiêm trọng rằng “thế giới kỹ thuật số sẽ tự đi theo con đường riêng” và tất cả chúng ta sẽ trở thành “những quân cờ”. Ngài kể lại một giai thoại: có người đã xin phép tạo ra một Đức Giáo hoàng “ảo” để bất cứ ai cũng có thể có buổi yết kiến riêng. “Tôi đã nói: ‘Tôi sẽ không cho phép.’ Nếu có ai đó không nên được đại diện bằng một hình ảnh ảo, thì tôi nghĩ Đức Giáo hoàng chắc chắn đứng đầu danh sách ấy”.

Nt. Anna Ngọc Diệp, OP

Dòng Đa Minh Thánh Tâm

Chuyển ngữ từ: exaudi.org