Không thể phủ nhận rằng game điện tử đã trở thành một ảnh hưởng lớn trong việc hình thành văn hóa hiện đại, đặc biệt là đối với giới trẻ. Theo số liệu mới nhất năm 2024, ngành công nghiệp game điện tử toàn cầu dự kiến sẽ thu về 455,27 tỷ đô la Mỹ, và con số ấn tượng này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng trong tương lai gần.[1] Số lượng người chơi game điện tử cũng không ngừng gia tăng. Riêng tại Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 190,6 triệu người chơi game điện tử cho biết họ chơi ít nhất một giờ mỗi tuần.[2] Hơn nữa, doanh số bán các tựa game điện tử tiếp tục tăng đều đặn. Năm 2023, đã có 580 triệu bản game điện tử trên máy tính cá nhân được bán ra[3]— tương đương gần 18,4 bản mỗi giây — và con số này chưa tính đến doanh số từ các máy chơi game console. Tất cả những điều này cho thấy game điện tử sẽ tiếp tục là một điểm nổi bật trong cấu trúc văn hóa hiện đại của chúng ta trong nhiều thế hệ tới.
Chính vì thế, khi tiếp cận với giới trẻ ngày nay, việc hiểu biết về văn hóa game điện tử có thể mang lại lợi ích. Thật vậy, với tư cách là người Công giáo, “chúng ta được mời gọi loan báo Tin Mừng cho thế giới bằng cách đối thoại với nền văn hóa hiện đại”.[4] Do đó, điều cốt yếu là phải hiểu rõ nền văn hóa mà chúng ta muốn loan báo Tin Mừng, biết nói ngôn ngữ của nền văn hóa ấy và nhận ra nơi đó “khát vọng tìm kiếm ý nghĩa của con người”.[5] Nếu không, chúng ta có nguy cơ để Tin Mừng — “rằng Đức Giêsu là Đấng Kitô, Con Thiên Chúa, và để nhờ tin mà anh em được sự sống nhờ danh Người” (Ga 20,31) — rơi vào khoảng không, ngay cả đối với những người đã lãnh Phép Rửa. Điều này càng đặc biệt quan trọng đối với các bậc phụ huynh, những người — như Sách Giáo Lý nhắc nhở — có “trách nhiệm và đặc ân loan báo Tin Mừng cho con cái mình” (GLCG 2225).
Do đó, chẳng có gì ngạc nhiên khi nhiều bậc phụ huynh thường bàn luận về vai trò của công nghệ, bao gồm cả game điện tử, trong việc nuôi dưỡng và giáo dục con cái họ. Tương tự, một số giáo viên và những người phụ trách mục vụ giới trẻ cũng có thể quan tâm hoặc thắc mắc về tác động của game điện tử đối với việc hình thành tư duy và nhân cách của người trẻ. Dù trong trường hợp nào, điều quan trọng là cần có một nhận thức hợp lý về các nguyên tắc luân lý Công giáo và việc áp dụng những nguyên tắc này vào lĩnh vực game điện tử. Bài viết này nhằm đáp ứng điều đó qua hai phần: trước hết là khám phá giá trị của những hoạt động giải trí chính đáng, và sau đó là xem xét tính luân lý của việc chơi game điện tử.
Giá trị của Giải trí
Thánh Tôma Aquinô nhấn mạnh giá trị của việc thư giãn và các hoạt động giải trí lành mạnh. Ngài giải thích rằng, cũng như thân xác cần được nghỉ ngơi và hồi phục vì giới hạn thể chất, thì tâm hồn và trí tuệ cũng cần được thư giãn và giải trí vì sức lực trí tuệ của con người cũng có giới hạn.[6] Nhu cầu nghỉ ngơi và thư giãn này của con người được Kinh Thánh đề cập nhiều lần, đặc biệt là qua việc nhấn mạnh đến ngày Sabát — một ngày “nghỉ hoàn toàn, dành cho Đức Chúa” (Xh 31,15), tưởng nhớ đến việc Thiên Chúa nghỉ ngơi sau công trình sáng tạo (St 2,3). Theo đó, những người “khôn ngoan và nhân đức” sẽ biết dành thời gian cho các hoạt động giúp thư giãn tâm trí, cụ thể là qua “những lời nói hoặc hành động mang tính giải trí”.[7] Thật vậy, Thánh Tôma lưu ý rằng nếu tâm trí con người không bao giờ được thư giãn, “nó sẽ bị căng thẳng đến mức gãy đổ”.[8] Tuy nhiên, không phải tất cả các hoạt động giải trí đều tốt hoặc có ích như nhau. Vì vậy, Thánh Tôma đã cảnh báo một cách chính đáng về việc tránh những trò tiêu khiển mang tính tai hại, thiếu đứng đắn hoặc thậm chí là đồi trụy, nhưng đồng thời cũng khẳng định rằng một số hành vi mang tính giải trí, như trò chơi, có thể lành mạnh.[9]
Tuy vậy, có thể có một phản bác được đưa ra: Ngay cả khi một hoạt động giải trí là lành mạnh, thì nó có phải là vô ích về bản chất không? Nói cách khác, chẳng lẽ không có một cách sử dụng thời gian tốt hơn là chơi game sao? Về điểm này, điều đáng lưu ý là những hoạt động giá trị và ý nghĩa nhất thường lại là những điều thoạt nhìn có vẻ vô ích.[10] Như Đức Giám mục Robert Barron chỉ ra, điều này là bởi vì những hoạt động đó “không đơn thuần là phương tiện để đạt đến một mục đích khác, mà được thực hiện hoàn toàn vì chính nó”.[11] Do đó, việc tận hưởng một trò chơi hoặc vun đắp một tình bạn là những việc làm tuyệt vời và đáng trân quý, thậm chí có thể còn hữu ích hơn nhiều so với việc đơn thuần là kiếm tiền. Dù vậy, điều này không có nghĩa là chúng ta được phép dành quá nhiều thời gian cho các hoạt động giải trí. Giải trí chỉ nên đúng là một cơ hội để thư giãn và nghỉ ngơi. Vì thế, các hoạt động giải trí cần được cân bằng hợp lý với trách nhiệm gia đình, nghĩa vụ công việc và các cam kết khác. Quả thực, Thánh Tôma cho rằng việc giải trí quá mức có thể là tội lỗi, tương tự như tội háu ăn.[12]
Tóm lại, các hoạt động giải trí — bao gồm cả game — có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe tinh thần nếu được tận hưởng một cách điều độ. Mặc dù ngày Sabát được thiết lập như một ngày để tôn vinh Thiên Chúa (Xh 20,8–11; Is 58,13), nhưng ngày này cũng là mẫu mực cho việc con người được phục hồi và nghỉ ngơi (GLCG 2172). Như Đức Giêsu khẳng định: “Ngày Sabát được làm ra vì con người, chứ không phải con người vì ngày Sabát” (Mc 2,27). Do đó, dù cần tránh sự thái quá, “mỗi người vẫn có trách nhiệm phải tìm đủ thời gian để nghỉ ngơi” (GLCG 2187). Vậy điều này có ý nghĩa gì khi nói đến game điện tử? Nói một cách đơn giản: liệu việc chơi game điện tử có phải là hành động hợp luân lý không?
Tính Luân lý của việc chơi game điện tử
Tranh luận về tính luân lý của việc chơi game điện tử không phải là điều mới mẻ. Trong các môi trường Công giáo, không hiếm khi việc chơi game điện tử bị mô tả như một sự lãng phí thời gian, nguy hại và là nơi phát sinh tật xấu. Một nhà bình luận Công giáo, chẳng hạn, cho rằng game điện tử là một hình thức giải trí “nguy hiểm”[13] trong khi kêu gọi sự cẩn trọng trong việc lựa chọn trò chơi, lại nhấn mạnh những lợi ích tiềm năng của việc chơi game điện tử.[14] Thật vậy, có rất nhiều loại game điện tử khác nhau, và một số cần hoàn toàn tránh xa vì có nội dung bạo lực khốc liệt, đẫm máu quá mức hoặc khiêu dâm lộ liễu. Tuy nhiên, cũng như sự tồn tại của các bộ phim đồi trụy không có nghĩa là hành vi xem phim nói chung là vô luân, thì sự tồn tại của những game điện tử đáng lên án về mặt luân lý cũng không đồng nghĩa với việc hành vi chơi game là xấu xa về bản chất.
Sách Giáo lý Công giáo dạy rằng tính luân lý của hành vi con người được xác định bởi ba “nguồn gốc” hoặc yếu tố: đối tượng, ý hướng và hoàn cảnh (GLCG 1750). Đối tượng là hành vi xét theo chính bản chất của nó[15], tức là “chất liệu của hành vi nhân linh”, có nghĩa là điều mà ý chí con người đã cố ý lựa chọn (GLCG 1751). Trong trường hợp chơi game điện tử, điều này bao hàm chính hành vi chơi game, và các hành động cụ thể liên quan, chẳng hạn như chọn một game cụ thể và sử dụng bộ điều khiển để thực hiện các thao tác trong game. Vì “đối tượng được lựa chọn có thể một mình nó làm cho toàn bộ hành động trở nên xấu” (GLCG 1755), nên điều tối quan trọng là đối tượng được nhắm tới phải là điều tốt về mặt luân lý.
Do đó, cần xem xét cẩn trọng về “đối tượng” của việc chơi game. Chẳng hạn, game có khuyến khích khả năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề không, hay chỉ đơn thuần là cái cớ để tôn vinh bạo lực? Nếu là tôn vinh bạo lực, thì có thể lập luận rằng việc chơi những game máu me vô tội vạ như vậy là không phù hợp về mặt luân lý. Tuy nhiên, chỉ riêng sự hiện diện của yếu tố bạo lực trong một game không khiến nó trở nên xấu xa.[16] Việc chiến đấu với những con quái vật tưởng tượng hoặc tái hiện các trận chiến lịch sử không giống như tham gia vào các chuỗi tội ác tàn bạo hoặc bắn giết bừa bãi những nhân vật dân thường không thể điều khiển (NPC). Ngoài ra, cần cân nhắc đến yếu tố ý chí và mức độ chủ động của người chơi trong quá trình chơi game. Đáng chú ý là đã có những câu hỏi được đặt ra về việc các quyết định luân lý trong trò chơi (ví dụ: chọn nói dối hay trung thực) có ảnh hưởng thế nào đến hành vi ngoài đời thực.[17] Vì vậy, người chơi cần đảm bảo rằng nội dung của game “không vui mừng vì điều bất công, nhưng vui vì điều chân thật” (1 Cr 13,6).
Về ý hướng và hoàn cảnh, cả hai yếu tố này đều ảnh hưởng đến mức độ luân lý của hành vi con người, tuy nhiên “không thể thay đổi phẩm chất luân lý của chính hành vi” (GLCG 1754). Ý hướng là mục đích hoặc “điều được nhắm tới khi hành động” (GLCG 1752). Mặc dù mang tính chủ quan, ý hướng vẫn có thể là tốt hoặc xấu.[18] Trong lĩnh vực chơi game điện tử, những ý hướng tốt có thể bao gồm việc khám phá những thế giới mới đầy cảm hứng hoặc củng cố tinh thần hợp tác giữa bạn bè. Ngược lại, những ý hướng xấu có thể là mong muốn thực hiện những hành động vốn bị cấm trong đời thực hoặc khoe khoang một cách kiêu ngạo về kỹ năng chơi game của mình.
Mặt khác, hoàn cảnh là bối cảnh trong đó hành động được thực hiện, chẳng hạn như môi trường, tình huống khó khăn hoặc áp lực xã hội (GLCG 1756). Hoàn cảnh “góp phần làm gia tăng hay giảm thiểu tính chất tốt hay xấu về mặt luân lý của các hành vi nhân linh [...] và có thể làm giảm thiểu hay gia tăng trách nhiệm của tác nhân” (GLCG 1754). Đối với game điện tử, những hoàn cảnh tiêu cực có thể bao gồm áp lực từ bạn bè để chơi một game đặc biệt bạo lực hoặc các hành vi nghiện ngập; trong khi đó, những hoàn cảnh tích cực có thể bao gồm việc cùng con cái chơi một game lành mạnh, chơi game để viết bài đánh giá, hoặc — nếu may mắn — chơi game như một phần của đội tuyển thể thao điện tử chuyên nghiệp.
Như Sách Giáo Lý giải thích, “một hành vi tốt về mặt luân lý đồng thời giả thiết đối tượng, mục đích và các hoàn cảnh đều phải tốt” (GLCG 1755). Nói cách đơn giản, trong bối cảnh chơi game điện tử, người ta cần phải: (1) chọn những game phù hợp và lành mạnh, (2) với một ý hướng tích cực, và (3) theo cách thế đúng đắn. Thêm vào đó, cũng cần lưu ý đến nguy cơ gây gương mù gương xấu— tức “là thái độ hoặc cách hành động dẫn người khác đến chỗ làm điều xấu” (GLCG 2284) — khi chơi game. Chẳng hạn, việc chơi game quá độ có thể khiến người khác lầm tưởng rằng hành vi chơi game quá mức là “chấp nhận được”.
Kết luận
Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II nhắc nhở chúng ta rằng “việc loan báo Tin Mừng cho nền văn hóa hiện đại phần lớn tùy thuộc vào ảnh hưởng của các phương tiện truyền thông”.[19] Vì thế, cần phải “tích hợp sứ điệp Kitô giáo vào ‘nền văn hóa mới’ do truyền thông hiện đại tạo ra”.[20] Trong thế giới ngày nay, điều này bao gồm cả nền văn hóa game điện tử đang ngày càng phát triển.
Mặc dù không phải game điện tử nào cũng đáng để chơi, nhưng nhìn chung, việc chơi game điện tử có thể được xem là một hoạt động giải trí chính đáng. Một số người thậm chí còn cho rằng game điện tử thể hiện một số khía cạnh của ngày nghỉ Sabát — cụ thể là tính sáng tạo, tính cộng đồng và khả năng mang lại niềm vui.[21] Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của hành vi đạo đức đúng đắn khi chơi game. Quả thật, game điện tử không nên bị xem là trò giải trí tầm thường, mà là cơ hội hấp dẫn để khơi gợi sự tò mò lành mạnh về thế giới và vun đắp các nhân đức.
Về mặt thực hành, điều này có nghĩa là cần cẩn trọng trong việc chọn lựa game mà một người — hoặc, nếu là cha mẹ, là game mà con cái — sẽ chơi. Tương tự như phim ảnh, game điện tử cũng có hệ thống phân loại nội dung, và đây là một cách hữu ích để kiểm tra mức độ phù hợp theo độ tuổi. Tuy nhiên, dù hữu ích, hệ thống phân loại này không cung cấp cái nhìn đầy đủ. Vì vậy, nên tham khảo các bài đánh giá game trước khi chơi, đặc biệt là từ các nguồn Công giáo đáng tin.[22] Ngoài ra, người chơi game luôn cần giữ thái độ đúng mực, tránh lối chơi bất công hoặc tàn nhẫn. Điều này đặc biệt quan trọng khi chơi game trực tuyến với nhiều người, vì ai cũng xứng đáng được đối xử với phẩm giá. Theo đó, các bậc phụ huynh được khuyến khích cùng chơi game với con cái để hướng dẫn hành vi tích cực và xây dựng mối tương quan lành mạnh.[23] Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, game điện tử không bao giờ được phép lấn át các hoạt động đời thực. chẳng hạn như thời gian gặp gỡ trực tiếp với gia đình hoặc bạn bè, và dĩ nhiên là thời gian với Thiên Chúa qua đời sống cầu nguyện tích cực.
Là những tín hữu Công giáo, chúng ta được mời gọi loan báo Tin Mừng cho nền văn hóa và giúp thế giới nhận ra điều gì là tốt lành, chân thật và cao đẹp — ngay cả trong lãnh vực game điện tử.[24] Chân phước Carlo Acutis — vị thánh trẻ tương lai, bổn mạng của giới trẻ và lập trình viên máy tính, và cũng là vị bổn mạng không chính thức của thế giới game điện tử — xin cầu cho chúng con!
Nt. Anna Ngọc Diệp, OP
Dòng Đa Minh Thánh Tâm
Chuyển ngữ từ: hprweb.com
_____________________
[1] Jessica Clement, “Video game market revenue worldwide from 2019 to 2029,” trong Statista, cập nhật lần cuối ngày 22 tháng 8 năm 2024,
www.statista.com/statistics/1344668/revenue-video-game-worldwide/.
[2] Hiệp hội Phần mềm Giải trí, “2024 Essential Facts About the U.S. Video Game Industry” trong The ESA, www.theesa.com/resources/essential-facts-about-the-us-video-game-industry/2024-data/
[3] Video Game Insights, “Global PC Games Market Report 2024”, trong VG Insights, cập nhật lần cuối ngày 3 tháng 1 năm 2024, vginsights.com/insights/article/global-pc-games-market-report-2024.
[4] Ủy ban Loan báo Tin Mừng và Giáo lý của Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ (USCCB), “Society and Culture: Transformed by the New Evangelization” trong USCCB, cập nhật năm 2013, www.usccb.org/beliefs-and-teachings/how-we-teach/new-evangelization/toolkit/society-culture-transformed-new-evangelization
[5] Hội đồng Giáo hoàng về Văn hóa, “Towards a Pastoral Approach to Culture (23 May 1999), số 2,
[6] Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, Ấn bản Thứ hai và đã hiệu đính, bản dịch của các linh mục dòng Đa Minh Anh Quốc (London: Burns, Oates và Washbourne, 1920–1935), II-II, vấn đề 168, điều 2, phần giải thích chính,
www.newadvent.org/summa/3168.htm.
[7] Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, II-II, vấn đề 168, điều 2, phần phản đối.
[8] Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, II-II, vấn đề 168, điều 2, phần giải thích chính.
[9] Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, II-II, vấn đề 168, điều 2, phần giải thích chính.
[10] Robert Barron, Catholicism: A Journey to the Heart of the Faith (New York: Image Books, 2011), trang 172.
[11] Barron, Catholicism, trang 172.
[12] Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, II-II, vấn đề 168, điều 3, phần trả lời chính và giải đáp phản đối
[13] Andrew Garofalo, “Asking St. Francis de Sales: Should Christians Avoid Video Games?” trong Those Catholic Men, cập nhật lần cuối ngày 29 tháng 10 năm 2019, thosecatholicmen.com/articles/avoid-video-games/.
[14] Christine Flynn, “A Catholic Case for Video Games” trong Catholic Answers, cập nhật lần cuối ngày 31 tháng 10 năm 2023, www.catholic.com/magazine/online-edition/a-catholic-case-for-videogames
[15] Peter Kreeft, Catholic Christianity: A Complete Catechism of Catholic Beliefs Based on the Catechism of the Catholic Church (San Francisco: Ignatius Press, 2001), trang 183.
[16] Allison Gliot, “Should We Be Playing Violent Video Games? A Catholic Response,” trong Pauline Media Studies, cập nhật lần cuối ngày 27/01/2020, media.pauline.org/Resources/Blog/ArticleID/650/Should-We-Be-Playing-Violent-Video-Games-A-Catholic-Response.
[17] Rob Rhea và John Auxier, “Gaming the System: Christian Leisure, the Imago Dei, and the Formational Influence of Video Games”, Christian Education Journal 17, số 1 (4/2020): trang 151–154. doi.org/10.1177/0739891319900513.
[18] Kreeft, Catholic Christianity, trang 183.
[19] Gioan Phaolô II, Thông điệp Redemptoris Missio, (1990), số 37. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_07121990_redemptoris-missio.html.
[20] Gioan Phaolô II, Redemptoris Missio, số 37.
[21] Rhea và Auxier, “Gaming the System,” trang 149.
[22] Để tham khảo các bài đánh giá trò chơi điện tử từ góc nhìn Công giáo, có thể truy cập các trang web sau:
https://catholicgamereviews.com/, https://catholiccourier.com/articles/tag/game-reviews/, https://www.osvnews.com/tag/video-game-review/, https://adelechapline.substack.com/.
[23] Rian Galliott, “An introduction to the world of video games,” trong The National Centre for Evangelisation, cập nhật lần cuối ngày 4/8/2021, nce.catholic.org.au/events/the-bridge/261-an-introduction-to-the-world-of-video-games
[24] Galliott, “An introduction to the world of video games.”
