Nhà thờ Chính tòa Giáo phận Vinh
GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ GIÁO PHẬN VINH
I. LƯỢC SỬ HÌNH THÀNH
Hạt giống Tin Mừng được mang đến phần đất Nghệ - Tĩnh -
Bình, tức lãnh thổ giáo phận Vinh ngày nay, có thể là rất sớm. Nhưng một cách
chính xác, phải nói đó là năm 1629, tức là 2 năm sau khi nhà truyền giáo vĩ đại
Alexandre de Rhodes (Đắc Lộ) đặt chân lên Cửa Bạng - Thanh Hoá, đi tiên phong
cho đội ngũ thừa sai dòng Tên, đặt nền móng cho Giáo hội Công giáo tại Đàng
Ngoài (Bắc Hà) Việt Nam. Năm 1629, giáo sĩ Đắc Lộ và giáo sĩ P. Marques ở Thăng
Long, bị bức xuống thuyền theo đường biển vào Đàng Trong để về Macao. Đoàn
tranh thủ giảng đạo tại những cửa biển thuộc NghệAn, Hà Tĩnh và Quảng Bình: Cửa
Chúa, Cửa Lò, Cửa Rùm, Cửa Sót.
Năm 1634, Cửa Rùm đã là một giáo khu phồn thịnh với 4.183
tín hữu.
Năm 1659, Toà Thánh thiết lập hai giáo phận đầu tiên ở Việt
Nam: Giáo phận Đàng Trong và Giáo phận Đàng Ngoài. Phần đất giáo phận Vinh khi
đó thuộc Giáo phận Đàng Ngoài.
Hai mươi năm sau, năm 1679, Toà Thánh lại chia giáo phận
Đàng Ngoài thành Giáo phận Đông Đàng Ngoài và Giáo phận Tây Đàng Ngoài, phần
đất Nghệ-Tĩnh-Bình thuộc Giáo phận Tây Đàng Ngoài.
Năm 1846, Giáo phận Vinh được thành lập, tách từ Giáo phận
Tây Đàng Ngoài, gọi là Giáo phận Nam bên Bắc Kỳ về sau gọi là Giáo phận Vĩnh,
rồi Giáo phận Vinh.
Trước lúc thành lập, phần đất Nghệ-Tĩnh-Bình này, tuy thuộc
giáo phận Tây Đàng Ngoài, nhưng vì xa xôi, tín hữu nơi vùng đất này có lòng đạo
vững vàng, sốt sắng và có giọng nói khác biệt với phần còn lại, nên đã được
dành cho một quy chế đặc biệt: giám mục chính ở Hoàng Nguyên, Hà Nội, thì giám
mục phó hay linh mục Tổng Đại diện chốt ở phần phía nam xa xôi này. Cụ thể là:
Từ 1690 đến 1796, 106 năm, ở Trang Đen, bây giờ thuộc huyện
Nam Đàn, Nghệ An, Giáo phận có 3 giám mục phó lần lượt coi sóc. Hiện nơi đây
còn mộ hai giám mục là Đức Cha Edme Bélot (+1717) và Đức cha L.M. Deveaux
(+1756). Vị giám mục phó thứ ba tại Trang Đen là Đức cha Jean Davoust, thụ
phong năm 1771. Đến năm 1780, ngài thay Đức cha chánh là Đức cha Bennetat qua
đời. Nhưng vì quyến luyến Xứ Nghệ, nên khi thì ngài ở Hà Nội, khi thì ở Trang
Đen. Năm 1792, cha J.B. Longer Gia từ Hướng Phương (Quảng Bình) được bổ nhiệm
làm giám mục giáo phận Tây, nên ngài ra Hà Nội.
Đức cha Longer Gia được đặc ân chọn kế tiếp nhau 4 giám mục
phó. Vị đầu tiên là Đức cha Charles de la Motte Hậu I (1796-1816), ngài bỏ trụ
sở Trang Đen về đóng tại Thọ Kỳ tức Thọ Ninh ngày nay. Tiếp theo là Đức cha J.
Jaques Guévard Đoan (1816-1823). Cả 2 vị qua đời và đều được an táng tại Thọ
Kỳ. Vị thứ ba là Đức cha F.M. Pellerin Phan, mất và an táng tại Nam Định. Vị
thứ tư là Đức cha J.M. Havard Giu, chỉ ở Thọ Kỳ được 2 năm rồi ra Hà Nội, lên
kế vị Đức cha Longer (+1835). Thánh Giám mục Pierre Borie Cao được bổ nhiệm làm
giám mục khi đang bị giam tại nhà tù Đồng Hới, Quảng Bình. Ba tháng sau, ngài
chết để làm chứng cho Chúa tại Đồng Hới. Đức cha P.M. Retord Liêu được thụ
phong vào năm 1840, đã đặt giám mục phó là Đức Cha J. Denis Gauthier Hậu II
(1844). Đức cha phó bỏ Thọ Kỳ dời trụ sở về Xã Đoài. Hai năm sau, Toà Thánh
tách Xứ Nghệ khỏi Tây Đàng Ngoài và thành lập Giáo phận Nam Đàng Ngoài, đặt Đức
cha Gauthier Hậu II làm Đại diện Tông toà đầu tiên của địa phận mới (1846) tức
là Giáo phận Vinh ngày nay.
Năm 1659, khi Toà Thánh thiết lập hai giáo phận đầu tiên ở
Việt Nam, vùng đất Nghệ-Tĩnh-Bình đã có nhiều cơ sở và giáo xứ do các cha dòng
Tên, các linh mục Hội Thừa sai Paris và linh mục Việt Nam coi sóc. Trong tập
“Lịch sử nước Annam” do Bentô Thiện gửi cho cha Marini năm 1659 viết: “Nghệ
An xứ những nhà thờ Đức Chúa Blờy đựac bải mươy lăm nhà thánh”.
Năm 1707, theo báo cáo của Đức cha Jaques de Bourges, tại
Giáo phận Vinh, cha Bảo Lộc Tri coi sóc 3.000 giáo dân tại xứ Nghệ An, cha
Giuse Phước coi 4.000 giáo dân tại Bố Chánh (Quảng Bình).
Năm 1846, khi thành lập, Giáo phận có một giám mục, 35 linh
mục Việt Nam, 4 thừa sai, 75 thầy giảng, 69 chủng sinh, 220 nữ tu, 18 giáo xứ
và 66.350 giáo dân.
Thời Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, nhiều thừa sai, linh mục,
tu sĩ và giáo dân đã bị giết hại, trong số đó có 9 vị đã được Đức Gioan Phaolô
II tuyên phong hiển thánh ngày 19.06.1988.
Ngày 15.08.1892, Đức cha Louis Pineau Trị dâng hiến Giáo
phận cho Đức Mẹ. Năm đó, Giáo phận có: 1 giám mục, 31 thừa sai, 72 linh mục
Việt Nam, 224 thầy giảng, 16 đại chủng sinh, 200 tiểu chủng sinh, 175 nữ tu,
88.227 giáo dân, 56 giáo xứ, 514 giáo họ và 300 nhà thờ.
Ngày 03.12.1924, tất cả các giáo phận ở Việt Nam đổi tên
theo địa bàn hành chính nơi đặt toà giám mục, nên Giáo phận Tông toà Nam Đàng
Ngoài đổi thành Giáo phận Vĩnh, về sau được gọi là Giáo phận Vinh do Đức cha
André Léonce Eloy Bắc coi sóc.
Ngày 24.11.1960, Toà Thánh thành lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam
và nâng các giáo phận tông toà lên hàng chính toà. Giáo phận Vinh cũng được
nâng lên vào ngày này và thuộc Tổng Giáo phận Hà Nội. Hiện nay, Đức cha
Phaolô Nguyễn Thái Hợp là Giám mục Chính tòa coi sóc Giáo phận.
II. ĐỊA LÝ VÀ DÂN SỐ
Địa giới giáo phận Vinh trải dài trên 3 tỉnh: Nghệ An, Hà
Tĩnh và Quảng Bình. Ranh giới: phía bắc giáp tỉnh Thanh Hoá, phía nam giáp tỉnh
Quảng Trị, phía đông là biển Đông, phía tây giáp nước Lào.
Diện tích tự nhiên: 30.590.30 km2 (Nghệ An: 16.490km2, Hà
Tĩnh: 5.998km2, Quảng Bình: 8.066km2).
Tổng dân số trên địa bàn: 5.286.396 người; Dân số Công giáo:
558.256 người.
Số Giáo hạt: 23; Số Giáo xứ: 194.
Tổng số các dòng tu hiện diện trong giáo phận: 23 dòng tu.
Những sắc tộc sống trong vùng: Kinh, H’mông, Thổ, Khơ Mú, Ơ
Đu, Thái, Mường, Chứt.
Dân cư đa số làm nghề nông nghiệp, nghề cá, nghề muối và
nghề thủ công. Hiện nay, vì thiếu công ăn việc làm tại quê hương, nên đa số
người trẻ trong Giáo phận phải xa quê tìm việc làm. Thực tế này dẫn đến nhiều
tiêu cực đối với đời sống đạo của những người trẻ, gây nhiều hệ lụy không tốt
đối với đời sống vợ chồng và đối với các tương quan của gia đình Kitô giáo.
Thực tế này cũng đã và đang gây ra nhiều khó khăn cho công tác mục vụ của các
mục tử.
Đa số giáo dân trong giáo phận vẫn trung thành, can đảm sống
chứng tá và giữ vững đức tin, yêu mến Giáo hội, cộng tác tích cực với các mục
tử và nhiệt thành, tích cực xây dựng Giáo phận trong cả lĩnh vực kiến thiết vật
chất lẫn bảo vệ công lý và rao truyền Tin Mừng. Ngày càng có nhiều giáo dân can
đảm dấn thân, chủ động tham gia vào các lĩnh vực xã hội, y tế, văn hóa - giáo
dục, phong trào cải thiện môi trường sống tự nhiên... nhằm làm cho các giá trị
của Tin Mừng được lan tỏa trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
III. NHÂN SỰ
1. Giám mục đương nhiệm: Anphong Nguyễn Hữu Long (1/2019 - nay)
2. Giám mục Phụ tá: Phêrô Nguyễn Văn Viên (2013 - nay)
3. Các Giám mục tiền nhiệm:
- Jean-Denis Gauthier
Hậu (1846-1877)
- Guillaume-Clément Masson
(1848-1853)
- Yves-Marie Croc Hòa (1866-1885)
- Louis-Marie Pineau Trị
(1886-1910)
- François Belleville Thọ
(1911-1912)
- André-Léonce-Joseph Eloy Bắc
(1912-1947)
- Gioan Baotixita Trần Hữu Ðức
(Phó: 1951-1960; Chánh: 1960-1971)
- Phaolô Trần Đình Nhiên
(1963-1969)
- Phêrô Maria Nguyễn Năng
(1971-1978)
- Phêrô Gioan Trần Xuân Hạp (1979-2000)
-
- Phaolô Nguyễn Thái Hợp (Chánh: 07/2010 - 12/2018)
5. Linh mục, chủng sinh và tu sĩ
Số Linh mục trong giáo phận: 285;
Số Chủng sinh: 169; Chủng sinh dự bị: 40; Số Tu sĩ: 1.344 (nam: 35 và nữ:
1.309)
IV. CƠ CẤU TỔ CHỨC TRONG GIÁO PHẬN
1. Tổ chức Điều hành: Đức giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long; Đại diện Giám mục vùng Nghệ An: Lm. Phêrô
Nguyễn Văn Vinh; Chưởng Ấn: Lm. Phaolô Nguyễn Văn Hiểu; Quản lý: Lm. Bênađô
Trần Xuân Thùy; Chánh Văn phòng: Lm. Phanxicô Xaviê Nguyễn Hồng Ân.
2. Các Ban Mục vụ thuộc Giáo phận: Ban Giáo lý Đức tin (giáo lý viên: 6.870); Ban Bác ái Xã
hội; Ban Phục vụ; Ban Thánh nhạc; Ban Loan báo Tin mừng; Ban Giáo dân – Gia
đình; Ban Giới trẻ - Sinh viên; Ban Mục vụ Di dân; Ban Truyền thông Xã hội; Ban
Tu sỹ; Ban Giáo dục Kitô giáo; Ban Văn hóa – Thể thao; Ban Công lý – Hòa bình;
Ban Mục vụ Ơn gọi; Ban Dự án – Xây dựng; Ban Mục vụ bệnh nhân; Ban Mục vụ Doan
nhân; Tòa án Hôn nhân.
V. CƠ SỞ GIÁO PHẬN
1. Nhà thờ chính tòa Xã Đoài; Tòa Giám mục Xã Đoài;
Nhà hưu dưỡng linh mục Xã Đoài.
2. Tiền Chủng viện Xã Đoài; Đại Chủng Viện Thánh
Phanxicô Xaviê.
3. Trung tâm hành hương Thánh Antôn Trại Gáo.
VI. Hoạt động mục vụ, loan báo Tin Mừng và bác ái xã hội
Loan báo Tin Mừng là sứ vụ thuộc căn tính của người Kitô
hữu, nhưng nó lại là một lĩnh vực hết sức đa dạng, rộng lớn và thực tế, thường
xuyên. Qua sự điều hành trực tiếp của Ban Loan báo Tin mừng, với sự chủ động
của các linh mục và sự cộng tác của các tu sĩ và giáo dân, Giáo phận đã ưu tiên
tiếp cận, hiện diện tích cực và đồng hành với anh chị em dự tòng và tân tòng
tại các giáo điểm bằng những việc làm bác ái cụ thể.
Để có cơ hội bày tỏ và đưa các giá trị Tin Mừng thấm nhập
nhiều hơn nữa vào trong các hoạt động trần thế lành mạnh, Bề trên Giáo phận
cũng khuyến khích các tu sĩ và giáo dân chủ động dấn thân, đóng góp tích cực
hơn nữa vào trong các lĩnh vực có cơ chế thông thoáng hơn như giáo dục mầm non,
y tế, xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ và giáo dục hội nhập cho người khuyết tật, bảo
vệ sự sống và cải tạo môi trường.
Ở giáo phận Vinh, có rất nhiều bạn trẻ sẵn sàng đáp lại lời
mời gọi của Chúa và sự hướng dẫn của Bề trên Giáo phận trong việc chọn lựa và
sống ơn gọi linh mục và tu sĩ. Các hội đoàn tông đồ cũng như các tổ chức Công
giáo tiến hành ngày càng phong phú về hoạt động, thiết thực hơn trong sự dấn
thân phục vụ và tăng triển mạnh mẽ về số lượng và cách thức hiện diện.
VII. ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC
Tòa Giám Mục Giáo Phận Vinh
- Địa chỉ Toà Giám Mục: Toà Giám Mục
Giáo Phận Vinh, Xã Đoài, Nghi Diên, Nghi Lộc, Nghệ An.
- Điện thoại: (+84) 238 861 171
- Email: vptgmvinh@gmail.com;
tgmvinh@gmail.com
- Website: gpvinh.com
Văn phòng TGM Vinh
Cập nhật ngày 31/12/2017
