ĐỜI SỐNG HỌC ĐƯỜNG – NHỮNG THÁCH ĐỐ VÀ CƠ
HỘI CHO ĐỨC TIN CỦA SINH VIÊN CÔNG GIÁO NGÀY NAY
Lm. Titô Trần Nguyên Lãm
WHĐ (21.10.2020)
– Nằm trong chương trình mục vụ ba năm dành cho Giới Trẻ (2020 – 2022), chủ đề
cho Năm Mục Vụ 2020 được Hội Đồng Giám Mục Việt Nam khởi xướng là: Đồng hành với người trẻ hướng tới sự trưởng
thành toàn diện[1].
Rõ ràng, giới trẻ
luôn là mối quan tâm cách đặc biệt của Giáo Hội, nhất là tại Việt Nam, đất nước
có cơ cấu dân số mà người trẻ chiếm một tỷ lệ khá cao. Họ không chỉ là tương
lai của Giáo Hội và đất nước, người trẻ còn là hiện tại, là nhân tố góp phần
xây dựng và làm phong phú thế giới. “Họ đang ở quãng đời bắt đầu phải gánh vác
một số trách nhiệm, chia sẻ với người lớn trong việc xây dựng gia đình, xã hội
và Giáo Hội.”[2] Bên
cạnh đó, với hiện trạng của Việt Nam hôm nay, ngày càng có nhiều bạn trẻ rời
làng quê, giáo xứ của mình đến các đô thị lớn để học tập, cùng với những điều
tích cực và kiến thức trau dồi được, họ cũng phải đối diện với những thách thức
của hoàn cảnh mới, của môi trường mới. Từ đó đưa đến hệ luỵ là: một số không ít
bạn sinh viên trở nên băn khoăn, thậm chí là hoang mang, khi đi tìm cho mình một
hướng đi và ý nghĩa đích thực của cuộc sống.
Trong bối cảnh
đó, bài viết hy vọng được góp phần trong việc xác định những thách đố, khó khăn
mà các bạn sinh viên Công giáo thường gặp phải; đồng thời, qua các giáo huấn của
Hội Thánh, gợi mở cho các bạn khám phá ra những cơ hội lớn lao nơi quãng đời
sinh viên trong việc củng cố và sống Đức Tin Kitô Giáo của mình.
I. Những thách thức
đối với đức tin của sinh viên Công giáo
Có lẽ chúng ta dễ
dàng đồng thuận với nhau về tầm quan trọng của giáo dục trong đời sống con người
và ảnh hưởng của nó đối với sự phát triển xã hội. Hơn thế nữa, thế giới chúng
ta đang sống đã bước vào thời đại công nghiệp 4.0, đòi hỏi mọi người, nhất là
những người trẻ, nỗ lực và siêng năng trau dồi tri thức để có thể tiếp cận, làm
chủ và phát minh những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến nhằm phục vụ cho
mọi lĩnh vực trong đời sống con người. Với ý nghĩa đó, việc tiếp thu một nền
giáo dục chân chính, không chỉ là bổn phận nhưng còn là quyền lợi của tất cả mọi
người. Công Đồng Vatican II đã từng minh định về vấn đề này:
“Tất cả mọi thành
phần, không phân biệt chủng tộc, giai cấp và tuổi tác, do phẩm giá con người, đều
có một quyền bất khả nhượng là phải được hưởng một nền giáo dục, đáp ứng với sứ
mệnh riêng, phù hợp với cá tính của từng phái, thích nghi với văn hoá và truyền
thống dân tộc, đồng thời mở rộng sự hợp tác huynh đệ với các dân tộc khác, để hỗ
trợ công cuộc hợp nhất chân chính và hoà bình trên mặt đất.”[3]
Tuy nhiên, trong
hoàn cảnh chính trị - xã hội hiện nay tại Việt Nam, công cuộc tiếp cận nền giáo
dục và đào tạo phù hợp đôi khi gây ra một số thử thách cho niềm tin của giới
sinh viên Công giáo.
I.1. Mâu thuẫn về
hệ tư tưởng
Cho đến thời điểm
hiện tại, giáo dục Công giáo chưa được phép tham gia một cách chính thức và sâu
rộng vào hệ thống giáo dục – đào tạo cộng đồng tại Việt Nam, đặc biệt là ở cấp
bậc cao đẳng và đại học. Ngoài những chủng viện, học viện và cơ sở đào tạo mang
tính đặc thù, nhằm phục vụ cho các nhu cầu tôn giáo, giáo dục Kitô giáo khó có
thể can thiệp vào môi trường học đường, nơi mà nội dung và chương trình giảng dạy
được chi phối và ràng buộc bởi chính quyền. Vì thế dẫn đến một số mâu thuẫn
trong suy tư và đời sống đức tin của sinh viên Công giáo.
Cụ thể như chương
trình đại cương tại các trường cao đẳng và đại học: tất cả các sinh viên phải
hoàn tất các môn học liên quan đến triết thuyết và tư tưởng của chủ nghĩa Mác –
Lênin. Đây là hệ tư tưởng được xây dựng trên chủ nghĩa duy vật, hoàn toàn phủ
nhận sự hiện hữu của Thiên Chúa. Vấn đề là để đạt được kết quả cần thiết, đủ điều
kiện cho quá trình học tập của mình, các bạn sinh viên phải làm bài hay phát biểu
đúng như ‘giáo trình’ hay như những gì giáo sư truyền đạt. Đối với sinh viên
Công giáo thì đây thật sự là một thử thách lớn lao! Rõ ràng, những triết lý và
tư tưởng này hoàn toàn mâu thuẫn và trái ngược với chân lý đức tin mà các bạn
đã lãnh nhận nơi các giáo xứ và gia đình. “Người trẻ cảm thấy những gì họ được
dạy về các giá trị tôn giáo và luân lý không hề trang bị cho họ khả năng chống
đỡ trước một thế giới chế nhạo các giá trị ấy.”[4] Ngoài ra,
nếu kiến thức giáo lý của họ không được trau dồi và học tập vững vàng, các sinh
viên Công giáo dễ bị những lung lay và thậm chí đánh mất niềm tin Kitô giáo của
mình.
I.2. Những thay đổi
về văn hoá và lối sống
Một khái niệm phổ
biến nơi đời sống sinh viên, đặc biệt đối với các bạn đến từ những làng quê lần
đầu làm quen với đời sống đô thị, là ‘sốc
văn hoá’. Chính sự thay đổi nhanh chóng về lối sống và môi trường sinh hoạt,
học tập đã ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý cũng như đời sống đức tin của các bạn
sinh viên xa nhà.
- Các bạn không
còn sống trong những làng quê yên bình nhưng phải làm quen với một lối sống náo
nhiệt, hối hả tại các thành phố;
- Các bạn không
còn được bao bọc bởi những người thân yêu ruột thịt nhưng là phải sống chung,
làm việc chung với những người đến từ những vùng miền khác nhau, văn hoá khác
nhau;
- Các bạn không
còn giữ được những nề nếp và đời sống đức tin của gia đình và giáo xứ khi phải
dành thời gian để chu toàn thời khoá biểu của chương trình học và các sinh hoạt
ngoại khoá khác;
Và còn nhiều những
thay đổi khác nữa trong môi trường mới của đời sinh viên đã gây ra những ‘cú sốc’ làm ảnh hưởng tiêu cực đến đời
sống của họ, nhất là những thực hành đức tin vốn dĩ đã được vun đắp và nuôi dưỡng
trước đây nơi gia đình và giáo xứ. Đức Thánh Cha Phanxicô luôn ưu tư khi đối diện
với khó khăn này của người trẻ: “Có một khoảng cách vời vợi giữa những gì họ được
học và thế giới họ đang sống... Họ cũng không học được cách cầu nguyện và thực
hành đức tin khả dĩ đứng vững giữa nhịp sống vội vã của xã hội”[5].
I.3. Ảnh hưởng của
các trào lưu xã hội nơi môi trường học đường
Khi đánh giá về
những ảnh hưởng của thời đại mới gây ra những hệ luỵ tiêu cực, là nguyên nhân
gây nên nhiều tác hại cho bản thân người trẻ hôm nay, các vị mục tử của Giáo Hội
Công giáo tại Việt Nam đã đưa ra nhận định:
“Ảnh hưởng của chủ
nghĩa cá nhân và trào lưu hưởng thụ đã làm cho nhiều người trẻ lạc hướng và rơi
vào lối sống buông thả, sống ảo, sống dửng dưng vô cảm và vô trách nhiệm. Một số
khác lại lún sâu vào những cám dỗ của thời đại như nghiện ngập, buôn bán ma
tuý, hôn nhân thử, đồng tính, phá thai. Bạo lực ngày càng gia tăng với mức độ
nguy hiểm nghiêm trọng”[6].
Thiết tưởng, những
nhận định trên cũng không quá xa lạ đối với các bạn sinh viên. Môi trường học
đường không thể giúp họ ‘miễn nhiễm’ với những xu hướng và cám dỗ của thời đại.
Điều này đương nhiên cũng đúng với các bạn sinh viên Công giáo tại các đại học
Việt Nam. Sau khi thoát ra khỏi sự gìn giữ, che chở của gia đình và giáo xứ tại
các làng quê, các bạn sinh viên đặt mình trong một vị thế ‘tự do’, ‘thoải mái’
và do đó, dễ dàng bị những lôi cuốn và hấp dẫn của những trào lưu thế tục thấm
nhiễm.
- Để ‘bù đắp’ cho
những ràng buộc trước đây là ‘bao bọc’ hay ‘hạn chế’ bởi gia đình, bởi cộng
đoàn giáo xứ, thì giờ đây là lối sống tự do buông thả, là hưởng thụ cho bản
thân;
- Những giá trị
luân lý mà các bạn đã được học biết qua nền tảng đức tin của mình thì giờ đây
trở nên dư thừa, không còn hợp thời, không còn có thể áp dụng trong môi trường
mới của họ được nữa;
- Các thực hành đạo
đức và đời sống đạo ngày càng mờ nhạt và thưa dần, được biện hộ bằng những lý
do mới xem qua rất thoả đáng: chương trình học nhiều quá nên không có thời gian
để đọc kinh hôm, kinh mai; những ngày cuối tuần phải đi làm thêm nên không thể
sắp xếp tham dự Thánh Lễ Chúa Nhật được v.v...
Tất nhiên, những
trình bày ở đây không có chủ ý cho rằng tất cả các bạn sinh viên Công giáo đều
mắc phải những điều tiêu cực như trên. Đúng hơn, bài viết mong rằng khi chúng
ta đã xác định cụ thể và rõ ràng những thách đố mà những người Kitô hữu trẻ thường
phải đối diện nơi môi trường học đường, với hướng dẫn của các vị chủ chăn trong
Giáo Hội, chúng ta có thể khơi gợi lên nơi họ những nỗ lực và nhiệt tâm sống Đức
Tin Kitô giáo của mình.
II. Khám phá những cơ hội sống đức tin của
sinh viên Công giáo ngày nay
Công Đồng Vatican
II khi nói về vai trò của học đường đã xác định rằng: dù là phương tiện có vai
trò quan trọng đặc biệt trong tất cả các phương tiện giáo dục, học đường còn phải
được hiểu là “trung tâm hoạt động và tiến triển, tại đây cần đến sự tham dự của
gia đình, thầy dạy, mọi đoàn thể có mục đích phát triển đời sống văn hoá, đời sống
công dân và tôn giáo, cả chính quyền cũng như toàn thể cộng đoàn nhận loại”[7].
Trong ý nghĩa đó,
Giáo Hội tại Việt Nam vẫn còn có rất nhiều ‘dư địa’ và phương thế để tiếp cận
và giúp đỡ con cái của mình nơi môi trường học đường. Đức Cha Giuse Đinh Đức Đạo,
Chủ Tịch Uỷ Ban Giáo Dục Công giáo trực thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam nhiệm
kỳ 2013-2016 và 2016-2019, đã từng cho rằng: dù chúng ta không trực tiếp hướng
dẫn các em sinh viên tại các giảng đường, các phòng học, phòng nghiên cứu,
nhưng chúng ta vẫn có thể đồng hành và nâng đỡ họ tại các lưu học xá, các ký
túc xá và các sinh hoạt đoàn thể khác[8].
Tuy nhiên, tất cả
những nỗ lực của Giáo Hội, của gia đình và mọi người chỉ thật sự mang lại hiệu
quả trong việc giúp các sinh viên sống đúng và sống tốt căn tính Kitô Giáo, khi
có sự cộng tác của chính bản thân các bạn. Làm sao để giữa những thách đố và
khó khăn trong đời sống học đường, các bạn vẫn có thể lạc quan tìm ra những cơ
hội để gia tăng và sống niềm tin của mình.
II.1. Người sinh
viên Công giáo củng cố đức tin trước những thách đố nơi môi trường học đường
Nếu như những thử
thách và ảnh hưởng tiêu cực nơi môi trường học đường là điều không thể tránh khỏi
đối với các sinh viên Công giáo, thì theo quan điểm của nhiều người, đây cũng
là dịp thuận tiện để họ có thể học tập, đào sâu, củng cố kiến thức và đời sống
đức tin. Thật vậy, trước đây các bạn có thể giữ đạo một cách thụ động dựa theo
nếp sống của gia đình, của giáo xứ, thì giờ đây đối diện với những thay đổi của
môi trường và hoàn cảnh mới, các bạn phải sống đạo một cách trưởng thành và sâu
sắc hơn. Điển hình như:
- Khi phải tiếp
xúc với các triết thuyết trái ngược với giáo lý Công giáo, người sinh viên nhận
ra nhu cầu tìm hiểu và nắm vững vàng hơn những chân lý đức tin. Các bạn có thể
dành thời gian để tham dự vào các khoá học Thánh Kinh, các lớp giáo lý, các buổi
hội thảo… được tổ chức tại các cộng đoàn giáo xứ nơi họ đến. Điều này không chỉ
giúp cho họ đứng vững trước những ‘nhạo báng’ hay ‘loại trừ’, mà còn là cơ hội
để hiểu biết sâu xa hơn niềm tin Kitô giáo của mình;
- Giữa những ảnh
hưởng tiêu cực của các trào lưu và xu hướng của thời đại, các bạn sinh viên được
lắng nghe nhiều hơn lời mời gọi trở về với những giá trị và căn tính Kitô Giáo
của mình. Lời mời gọi đó có thể đến từ các nhóm sinh viên Công giáo, các hội đồng
hương, các linh mục, tu sĩ linh hướng, đồng hành. Chính sự kết nối qua lời mời
gọi này giúp người sinh viên Công giáo can đảm sống khác biệt, đồng thời mỗi
ngày một ý thức hơn bổn phận phải sống tốt, sống thánh của mình.
II.2. Người sinh
viên Công giáo loan truyền những giá trị Tin Mừng nơi môi trường học đường
Đức Thánh Cha
Phanxicô trong Tông Huấn Đức Kitô Đang Sống
đã mời gọi người trẻ hãy mạnh dạn truyền giáo trong mọi hoàn cảnh, dù bị giới
hạn và gặp nhiều khó khăn.[9]
Trong tinh thần
đó, chúng ta nhận ra sinh viên Công giáo tại Việt Nam cũng có rất nhiều cơ hội
để sống chứng tá cho Tin Mừng nơi môi trường học tập của mình. Đây là điều mà rất
nhiều bạn đã sống và thực hiện tại hầu hết các trường cao đẳng, đại học trên khắp
đất nước. Có thể thấy, tỷ lệ sinh viên Công giáo tại Việt Nam hiện nay chỉ là
thiểu số (không quá 10%), nhưng các bạn vẫn có thể là ‘muối’ là ‘men’ bằng việc
mang những giá trị của Tin Mừng để biến đổi và làm cho xã hội được tốt đẹp hơn.
Điều này càng có giá trị và cấp thiết hơn khi môi trường học đường tại Việt Nam
ngày một bị ‘ô nhiễm’, nếu không muốn nói là xuống cấp trầm trọng. Ví dụ như:
- Khi mà hiện tượng
gian lận trong làm bài, thi cử trở nên phổ biến tại các trường học, thì sinh
viên Công giáo được kêu mời phải sống trung thực, chân thành;
- Khi mà tình trạng
bạo lực học đường ngày một trở nên nghiêm trọng, thì sinh viên Công giáo vẫn
hun đúc tinh thần hiền hoà, tha thứ, cố gắng trở nên khí cụ giao hoà;
- Khi mà xã hội
ngày nay thường cổ xúy cho một lối sống hưởng thụ ích kỷ, thì sinh viên Công
giáo đề cao lòng bác ái, vị tha, biết sẻ chia;
- Khi mà một số
người trẻ đang sống buông thả, huỷ hoại mình bằng những đam mê tệ nạn, thì sinh
viên Công giáo được mời gọi sống một cuộc đời ý nghĩa với những hoài bão cao đẹp…
Và còn rất nhiều
cơ hội mà qua đó sinh viên Công giáo có thể sống trọn vẹn ơn gọi và sứ mệnh của
người Kitô hữu đích thực, đó là: làm chứng và loan truyền các giá trị Tin Mừng
đến cho những người tại chính nơi họ học tập và sinh sống.
LỜI KẾT
Có thể nói, đời
sinh viên là thời gian thật đẹp vì đó chính là những năm tháng mà người trẻ được
trau dồi kiến thức và trang bị cho mình những hành trang cần thiết để bước vào
đời. Nó còn được đan dệt bằng những ước mơ thật tốt đẹp cho tương lai. Đối với
người sinh viên Công giáo thì đây còn là dịp để củng cố và phát triển đời sống
đức tin, ngõ hầu có thể trở nên một con người trưởng thành toàn diện. Chắc chắn
trong quãng thời gian đó, người trẻ sẽ phải đối diện với không ít những thách đố
và khó khăn. Nhưng điều đó không thể làm cho họ hoang mang, lo sợ và từ bỏ những
cố gắng, nỗ lực của mình. Điều quan trọng là họ cần nhận ra để đối diện và vượt
qua chúng một cách chủ động và bản lĩnh. Và cùng với ơn Chúa giúp, người trẻ nhất
định sẽ sống đời sinh viên của mình một cách sung mãn và thật sự ý nghĩa hơn.
Xin được mượn lời nhắn nhủ của Đức Thánh Cha Phanxicô dành cho các bạn trẻ để
thay cho lời kết:
“Các bạn trẻ thân
mến, tốt hơn hết các con đừng đánh mất tuổi thanh xuân của mình, đừng ngắm nhìn
cuộc sống từ ban công. Các con đừng lẫn lộn hạnh phúc với chiếc ghế bành và đừng
sống cả cuộc đời mình trước cái màn hình. Đừng để mình rơi vào cảnh tượng thê
thảm như của một chiếc ôtô phế thải. Đừng như những chiếc xe nằm trong bãi đậu
xe, nhưng hãy ước mơ thoả chí và hãy đưa ra những quyết định. Các con hãy mạo
hiểm, dù có thất bại. Đừng tiếp tục sống với tâm hồn đã tê dại và đừng nhìn thế
giới như những khách du lịch. Hãy lên tiếng! Hãy xua tan những nỗi sợ khiến các
con tê liệt, để không trở thành những người trẻ như xác ướp. Hãy sống! Hãy dấn
thân cho những gì tốt nhất trong cuộc sống!”[10]
Trích Tập san Hiệp Thông / HĐGM VN, Số 119 (Tháng 7 & 8 năm 2020)