Thánh giá “kiểu
Đức giáo hoàng Phanxicô”
Tôi không để ý
đến Thánh giá Đức giáo hoàng Phanxicô mang trên ngực cho đến khi một bạn trẻ
hỏi tôi rằng: “Cha ơi, tại sao Thánh giá của Đức giáo hoàng Phanxicô lại không
phải là tượng chịu nạn, mà là một mẫu Thánh giá lạ quá? Mẫu Thánh giá đó có ý
nghĩa gì? Xin cha giải thích giùm con”.
Thánh giá trên
ngực Đức giáo hoàng Phanxicô được thiết kế đơn giản và rõ nét. Đó là hình ảnh một mục tử vác con chiên trên vai, phía sau
lưng là đàn chiên và trên đầu có một con chim bồ câu tượng trưng cho Chúa Thánh
Thần.
1. “Kiểu Đức
Phanxicô”
Khi mới được
bầu làm giáo hoàng, Đức Phanxicô mang cây Thánh giá bằng sắt mạ bạc. Và một
nguồn tin từ Vatican cho biết đó là thánh giá ngài vẫn mang từ khi làm giám mục
ở Buenos Aires.
Không biết mẫu
Thánh giá này xuất hiện đầu tiên khi nào và tác giả là ai. Nhưng người ta thấy
mẫu này có bán tại nhà sách nổi tiếng Ancora ở Rôma từ năm 2004.
Kể từ ngày kết
thúc Mật tuyển viện, 13/3/2013, khi Đức hồng y Jorge Mario Bergoglio trở thành
Giám mục Rôma, thì tại Vatican xuất hiện một mẫu Thánh giá mới lạ mà người ta
gọi là “kiểu Đức Phanxicô”; và nó đã trở thành một biểu tượng cho phong cách
đơn giản của ngài.
Và cũng kể từ
đó, kiểu Thánh giá này được ưa chuộng. Đài tuyền hình Rome Reports, trong bản
tin ngày 30/6/2013, cho biết mức tiêu thụ Thánh giá kiểu Đức giáo hoàng gia
tăng nhanh tại Rôma: “Nhà sách này nổi tiếng không những vì tọa lạc trên đại lộ
Hòa Giải – Via della Conciliazione – mà còn vì bán được rất nhiều Thánh giá
kiểu Đức giáo hoàng” [1].
Linh mục
Luciano Orsi, giám đốc nhà sách Ancora, nói: “Thánh giá này cùng một kiểu như
Thánh giá Đức giáo hoàng đeo. Chúng tôi đã bán mẫu này trong nhiều năm qua kể
từ năm 2004. Nhưng trước đây, chúng tôi chỉ có thể bán một hoặc hai chiếc mỗi
năm, bởi vì mẫu này không được ưa chuộng. Nhưng trong ba tháng qua, chúng tôi
đã bán được rất nhiều” [2].
2. Vài thắc mắc
Có nhiều người
thắc mắc: Tại sao Thánh giá Đức giáo hoàng Phanxicô đeo không phải là tượng
chịu nạn?
Nhưng tôi đặt
lại vấn đề: Tại sao người ta cứ đòi ngài mang tượng chịu nạn mà không phải là
tượng khác? Bởi vì, không có một quy định nào yêu cầu giáo hoàng phải mang
tượng chịu nạn cả.
Thực ra, có một
truyền thống bất dịch quy định các giám mục, trong đó có Giám mục Rôma, phải
đeo thánh giá trước ngực.
Các vị giáo
hoàng trước đây thường đeo Thánh giá bằng vàng, có hình Chúa Giêsu chịu nạn hay
một hình nào đó. Và Thánh giá Đức Phanxicô ở trường hợp sau: đó là hình một mục
tử vác chiên trên vai.
Chúng ta cũng
có thể thấy một số giám mục đeo Thánh giá mà không có hình Chúa Giêsu chịu nạn.
Bởi vì điều đó không bắt buộc.
Có một nơi khác
bắt buộc phải có một Thánh giá Chúa chịu nạn đó là trong nhà thờ. Quy chế Tổng
quát Sách lễ Rôma năm 2000 quy định: Trên hoặc gần bàn thờ, kể cả ngoài thánh
lễ, thường xuyên phải có một thánh giá, có tượng Đức Kitô chịu đóng đinh, mà
cộng đoàn có thể nhìn thấy rõ ràng, để nhắc tín hữu cuộc thương khó cứu độ của
Chúa (xem các số 117, 120, 122, 308).
Phải chăng vì
dựa vào quy chế này mà người ta cứ nghĩ rằng giáo hoàng phải luôn luôn đeo
tượng Chúa Giêsu chịu nạn?
Tôi nghĩ vấn đề
của chúng ta là tìm hiểu ý nghĩa của biểu tượng, chứ không phải phàn nàn về một
hình ảnh mới lạ.
3. Ý nghĩa của
biểu tượng
Đã có người
giải thích rằng biểu tượng trên ngực Đức giáo hoàng, diễn tả Chúa Giêsu nằm ngủ
trên Thánh giá, là một sự dung hòa giữa tượng Chúa chịu nạn và Thánh giá suông.
Về phần mình,
tôi không nghĩ như thế. Nhưng tôi muốn tìm ý nghĩa biểu tượng này nơi Thánh
kinh và thần học.
Thật vậy, hình
ảnh người mục tử và đàn chiên có nguồn gốc từ Cựu Ước, tượng trưng cho mối liên
hệ giữa Thiên Chúa và dân riêng của Người. Đức Giêsu đã dùng hình ảnh này trong
dụ ngôn con chiên lạc, để chỉ Thiên Chúa là Đấng Chăn Chiên Nhân Lành đi tìm
người tội lỗi. Có một người kia đi tìm con chiên lạc; khi “tìm được rồi, người
ấy mừng rỡ vác lên vai” (Lc 15,5).
Tác giả Tin
mừng Matthêu cũng thuật lại dụ ngôn này, và nói về Thiên Chúa như một người cha
“không muốn cho một ai trong những kẻ bé mọn này phải hư mất” (18,14). Như thế,
Tin mừng Matthêu nhắm đến trách nhiệm của các vị lãnh đạo đối với những thành
viên nhỏ bé, không có tiếng nói trong cộng đoàn.
Con chiên lạc
được tìm lại là biểu tượng của ơn cứu độ (Mk 4,6-7; Gr 23,1-4; Ed 34,11-16). Và
Thánh giá cũng là dấu chỉ của ơn cứu độ.
Đức Giêsu còn
nhấn mạnh đến niềm vui mừng của Thiên Chúa khi tìm lại được người tội lỗi; và
Người cũng mời gọi thính giả chia sẻ niềm vui đó (x. Lc 15,25-32). Nên việc Đức
Phanxicô mang kiểu Thánh giá này nhằm biểu dương niềm vui ơn cứu độ.
Thật vậy, trong
dịp Đại hội Giới trẻ Thế giới, Đức giáo hoàng đã mời gọi Kitô hữu sống trong
niềm vui: “Kitô hữu thì vui mừng, họ không bao giờ u sầu”. Và ngài thêm: “Nếu
chúng ta thật sự ở trong tình yêu Đức Kitô và nếu chúng ta nhận ra Người yêu
chúng ta biết bao, thì tâm hồn chúng ta sẽ “sáng lên” một niềm vui, tỏa lan đến
mọi người xung quanh” (Bài giảng trong Thánh lễ tại Đền thánh Đức Mẹ Aparecida
ngày 24-07-2013).
Về phương diện
thần học, chúng ta có thể đọc được nơi bài giảng của Đức Bênêđictô XVI khi ngài
nói về ý nghĩa dây Pallium. Dây Pallium mà Giám mục Rôma khoác lên vai, được
đan kết bằng lông chiên thật.
Bênêđictô XVI
cho rằng: “Lông chiên là biểu tượng cho chiên bị lạc lối, yếu ớt và đau bệnh.
Người mục tử sẽ vác chiên ấy trên đôi vai mình để đưa đến nguồn suối sự sống”.
“Đối với giáo
phụ ngày xưa, dụ ngôn con chiên lạc mà mục tử tìm thấy nơi sa mạc chính là hình
ảnh mầu nhiệm Chúa Kitô và Hội thánh. Mỗi một người trong chúng ta chính là những
con chiên lạc trong sa mạc không còn biết lối về”.
“Con Thiên Chúa
sẽ không thể để điều này xảy ra; Ngài không thể bỏ mặc con người trong tình
trạng thê thảm như thế. Ngài đã từ bỏ vinh quang thiên quốc và bước đi bằng
chính đôi bàn chân trần để tìm kiếm những con chiên này và theo đuổi chúng đến
tận cùng của con đường Thánh giá. Ngài mang chúng trên đôi vai mình và mang cả
nhân loại; Ngài vác tất cả chúng ta trên vai – Ngài chính là Mục tử Nhân lành
đã thí mạng vì đàn chiên” (Bài giảng Chúa nhật ngày 24/4/2005 tại Quảng trường
thánh Phêrô).
Tôi thiết nghĩ
đó là ý nghĩa của Thánh giá “kiểu Đức Phanxicô”, và có lẽ cũng là châm ngôn
sống mà vị Giám mục Rôma đang theo đuổi.
Chú thích:
