Tại sao chúng
ta tự lừa dối mình ?
WHĐ -- Trong sứ điệp Mùa Chay năm 2020, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cảnh báo chúng ta: “Ai tin vào lời loan báo này cũng đều bác bỏ lời dối trá nói rằng sự sống của chúng ta là từ chính chúng ta, đang khi thực sự sự sống ấy sinh ra từ tình yêu của Thiên Chúa Cha, từ thánh ý của Ngài muốn cho chúng ta được sống dồi dào (x. Ga 10, 10). Ngược lại, nếu chúng ta nghe theo tiếng nói quyến rũ của “cha kẻ dối trá” (Ga 8,44), chúng ta có nguy cơ rơi vào vực thẳm vô nghĩa, và sống cảnh địa ngục ngay ở đây trên trái đất này, như nhiều biến cố bi thảm theo kinh nghiệm của cá nhân cũng như cộng đồng nhân loại đã chứng minh điều ấy một cách đáng buồn.” [1]
Vậy tác hại của sự dối trá, cách riêng của sự tự
dối mình là gì? Ở đây xin được đưa ra 7 tác hại của sự tự dối mình.
Trước hết, ai bị xúc phạm bởi những lời dối trá?
Vâng, rõ ràng là Thiên Chúa bị xúc phạm, như đã
thấy trong điều răn chống lại “việc
làm chứng gian hại người” (x. Xh 20,16).
Một điều rõ ràng nữa là tha nhân cũng bị xúc phạm
bởi những lời dối trá, như văn hào Michel de Montaigne đã diễn tả cách hùng hồn
rằng:
Dối trá
thực sự là một tật xấu đáng nguyền rủa, chúng ta là con người, và chúng ta có
tương giao với nhau chỉ bằng lời nói. Nếu chúng ta đã nhận ra được sự kinh tởm
và trầm trọng của lời dối trá, chúng ta hãy dùng lửa để trừng phạt nó một cách
đích đáng hơn bất kỳ tội ác nào khác.
Một nạn nhân của sự dối trá ít được để ý tới là
chính bản thân chúng ta. Fyodor Dostoyevsky, trong kiệt tác của
mình, anh em nhà Karamazov, đưa ra một câu chuyện
đáng sợ về tác hại đối với linh hồn của một người là, chính người đó có thói
quen tự lừa dối mình:
Kẻ tự dối
mình và nghe lời dối trá ấy thường đi đến chỗ không phân biệt được sự thật nơi
bản thân mình và xung quanh nữa, thế là họ không còn tôn trọng cả bản thân mình
và người khác. Một khi không tôn trọng ai thì cũng không còn yêu ai nữa. Không
còn tình yêu, họ dấn mình vào những đam mê và những thú vui thô lậu để khỏi
trống rỗng và để giải trí, dần dần với những thói xấu của mình, họ rơi xuống
hàng súc vật, tất cả là vì họ luôn luôn dối người và dối mình.
Kẻ dối
mình là kẻ dễ oán giận trước tiên. Bởi vì oán giận đôi khi cũng rất dễ chịu,
phải không? Có người biết rằng không ai xúc phạm mình, rằng xúc phạm là do y
bịa đặt ra và vẽ vời thêm, tự y phóng đại lên cho thành chuyện, y bám lấy một
lời nói và biến hạt đậu thành quả núi – chính y biết thế, nhưng y vẫn cứ là
người trước nhất oán giận, oán giận đến độ thích thú, đến mức cảm thấy hết sức
khoái trá và vì vậy đi đến chỗ oán thù sự thật.
[2]
Đoạn văn này thực sự là một chuỗi mô tả các sự
kiện được tạo ra khi
người ta có thói quen tự dối mình:
1. Không có sự thật;
2. Vắng bóng sự thật, không có đức hạnh;
3. Vắng bóng đức hạnh, không thể có tình yêu
4. Vắng bóng tình yêu, tâm hồn trở nên ích kỷ;
5. Bị suy đồi bởi thói ích kỷ, không thể có lòng
thương cảm;
6. Vắng sự thương cảm, chỉ còn lại ác cảm và hận
thù;
7. Ác cảm và hận thù thúc đẩy người ta triệt hạ và
tiêu diệt kẻ khác.
Tôi tin logic xoay vòng này là logic của địa ngục.
Ma quỷ có lòng ham muốn vô tận đã gặp phải sự bất mãn vô tận, làm xui khiến lên
cơn oán thù và ác tâm không ngừng. Nghệ thuật và văn chương vĩ đại, cũng như
một nghiên cứu lịch sử tỉ mỉ, khẳng định hết lần này đến lần khác rằng, vòng
xoay hủy diệt này bùng phát ra ngoài khi người ta chọn lựa tự dối mình.
Vậy, tại sao chúng ta làm thế? Tại sao chúng ta đi
vào con đường sẽ đẩy tình yêu ra khỏi cuộc sống của chúng ta và người khác? Dĩ
nhiên, điều đó không hợp lý chút nào. Nếu điều đó đơn giản chỉ là vấn đề của lý
trí, và chính chúng ta đơn giản thấy hợp lý, thì nó có thể được giải thích cho
chúng ta chỉ một lần: “Bạn đừng tự
dối mình. Đây là lý do…”. Đáng buồn thay, chúng ta biết nó không hoạt
động theo cách chúng ta nghĩ. Tại sao vậy?
Nó không hoạt động theo cách lý trí bởi bản tính
con người của chúng ta không hoàn toàn thuần lý. Chúng ta có con tim, cảm xúc,
dục vọng, ước muốn. Nếu chúng ta bắt đầu trên con đường hủy hoại bằng việc tự
dối mình, điều đó cho thấy chúng ta không chỉ đơn giản là phạm một sai lầm.
Vấn đề không phải là của lý trí cho bằng của con
tim. Nói cách khác, tự dối mình là một hành vi thờ ngẫu tượng – chúng ta yêu
mến một điều gì đó hơn là yêu mến Thiên Chúa hằng sống, Đấng là Chân, Thiện,
Mỹ, Tình Yêu. Vâng, chúng ta cần phải biết sự thật – chúng ta cũng cần phải yêu
mến sự thật. Việc yêu mến sự thật sẽ thúc đẩy chúng ta biết sắp xếp cuộc sống
mình sao cho hài hòa với tình yêu, với những gì là chân thật, thiện hảo, và tốt
đẹp.
Sự thay đổi con tim không phải là điều chúng ta có
thể tự mình đạt được. Chúng ta phải cầu xin sức mạnh và lòng xót thương của
Thiên Chúa công minh, như Thánh vịnh 51 diễn tả: “xin rửa con sạch hết lỗi lầm, tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy…
Ngài yêu thích tâm hồn chân thật, dạy con thấu triệt lẽ khôn ngoan… Lạy Chúa
Trời, xin tạo cho con một tấm lòng trong trắng, đổi mới tinh thần cho con nên
chung thủy…”
Chúng ta hãy nhìn nhận lỗi lầm, sự khốn khổ và bất
toàn của chúng ta. Chúng ta hãy vui mừng vì lòng thương xót dành cho những
người biết ăn năn sám hối. Và tất cả chúng ta hãy đi xưng tội cách trung thành
và thường xuyên, đặc biệt trong Mùa Chay thánh này!
Lm. Robert McTeigue, SJ
Hướng Dương chuyển ngữ từ aleteia.org
Nguồn: Truyền thông HĐGMVN
[1] hdgmvietnam.com
[2] Fyodor Dostoevsky, Anh em nhà Karamazov, Phạm Mạnh Hùng, dg., Tp. HCM, Văn học, 2019, 71.
