CHÚA NHẬT 4 MÙA VỌNG NĂM A - SỰ CÔNG CHÍNH CỦA THÁNH GIUSE NHÌN TỪ MẦU NHIỆM NHẬP THỂ

CHÚA NHẬT 4 MÙA VỌNG NĂM A - SỰ CÔNG CHÍNH CỦA THÁNH GIUSE NHÌN TỪ MẦU NHIỆM NHẬP THỂ

Nữ tu Maria Lê Thị Thanh Nga, CND

20/12/2025

WTGPSG (19/12/2025) - Trong chuyên mục Dưới ánh sáng Lời Chúa tuần này, chúng ta cùng tìm hiểu về sự công chính của thánh Giuse nhìn từ mầu nhiệm Nhập thể.

✠Tin mừng Chúa Giêsu Kitô theo thánh Matthêu (Mt 1,18-24)

18Sau đây là gốc tích Đức Giêsu Kitô: bà Maria, mẹ Người, đã thành hôn với ông Giuse. Nhưng trước khi hai ông bà về chung sống, bà đã có thai do quyền năng Chúa Thánh Thần. 19Ông Gi-se, chồng bà, là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo. 20Ông đang toan tính như vậy, thì kìa sứ thần Chúa hiện đến báo mộng cho ông rằng : “Này ông Giuse, con cháu Đavít, đừng ngại đón bà Maria vợ ông về, vì người con bà cưu mang là do quyền năng Chúa Thánh Thần. 21Bà sẽ sinh con trai và ông phải đặt tên cho con trẻ là Giêsu, vì chính Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi của họ.” 22Tất cả sự việc này đã xảy ra, là để ứng nghiệm lời xưa kia Chúa phán qua miệng ngôn sứ : 23Này đây, Trinh Nữ sẽ thụ thai và sinh hạ một con trai, người ta sẽ gọi tên con trẻ là Em-ma-nu-en, nghĩa là “Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta.” 24Khi tỉnh giấc, ông Giuse làm như sứ thần Chúa dạy và đón vợ về nhà.

Quý ông bà anh chị em thân mến !

Tin mừng Chúa nhật IV mùa Vọng, năm A, giới thiệu với chúng ta một gương mặt tiêu biểu của việc đón chờ Đấng Thiên Sai, đó là Thánh Giuse. Tác giả Mátthêu cho biết “ông Giuse, chồng bà (Maria), là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo” (Mt 1,19). Đây chính là trọng tâm tìm hiểu của chúng ta trong bài học hỏi lần này qua chủ đề “Sự công chính của thánh Giuse nhìn từ biến cố Nhập thể”. Nội dung tìm hiểu gồm ba phần : (1) Tổng quan và điểm nhấn của trình thuật “truyền tin cho Thánh Giuse” ; (2) Sự công chính của Thánh Giuse ; (3) Vai trò và sự công chính của Thánh Giuse nhìn từ biến cố Nhập thể.

1. Tổng quan và điểm nhấn của trình thuật “truyền tin cho Thánh Giuse”

Trình thuật “truyền tin cho Thánh Giuse” đem lại cho chúng ta hai điểm nhấn quan trọng.

Thứ nhất, đây là trình thuật giải thích rõ nguồn gốc của sự kiện Đức Maria thụ thai.

Thứ hai, Thánh Giuse được mời gọi tham dự vào việc hoàn tất lời hứa cứu độ của Thiên Chúa. Cụ thể là việc Đấng Mêsia được sinh ra trong dòng dõi vua Đavít như chúng ta đọc thấy trong Bài đọc một trích sách ngôn sứ Isaia.

Bài Tin mừng hôm nay mở đầu như sau :

“Sau đây là gốc tích Đức Giêsu Kitô : bà Maria, mẹ Người, đã thành hôn với ông Giuse. Nhưng trước khi hai ông bà về chung sống, bà đã có thai do quyền năng Chúa Thánh Thần” (Mt 1,18).

Thánh Mátthêu cho thấy nỗi khó khăn mà cả Đức Maria lẫn Thánh Giuse phải đối diện ngay trong thời gian đính hôn : “Trước khi hai ông bà về chung sống, bà đã có thai [εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχουσα - heurethê en gastri ekhusa, dịch sát là bà được thấy là có thai]”. Ở đây, tạm dùng từ “đính hôn”, nhưng chúng ta cần hiểu từ này trong bối cảnh xã hội Do-thái thời xưa. Theo đó, cả Đức Maria và Thánh Giuse đều có nghĩa vụ ràng buộc như những người đã làm “lễ cưới”, đã “thành hôn” và phải giữ nghĩa vụ chung thuỷ với nhau. Chính vì thế mà Luật pháp Do-thái bấy giờ coi hai người “đính hôn” đã là “vợ chồng” rồi. Chúng ta có thể thấy rõ điều này qua cách dùng từ của Thánh Mátthêu ở hai câu Tin mừng tiếp theo :

“Ông Giuse, chồng bà [ὁ ἀνὴρ αὐτῆς - ho anêr autês], là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo. Ông đang toan tính như vậy, thì kìa sứ thần Chúa hiện đến báo mộng cho ông rằng : “Này ông Giuse, con cháu Đavít, đừng ngại đón bà Maria vợ ông [τὴν γυναῖκά σου - tên gunaika sou] về, vì người con bà cưu mang là do quyền năng Chúa Thánh Thần” (Mt 1,19-20).

Đọc tiếp đoạn Tin mừng, chúng ta có thể nêu lên hai câu hỏi xoay quanh phản ứng của Thánh Giuse : tại sao Thánh Giuse lại “định tâm” bỏ Đức Maria cách kín đáo ? Và nếu vậy thì Thánh Giuse có thể chọn cách thức nào để thực hiện ý định của mình ?

Theo thủ tục Do-thái, có hai cách để người chồng rẫy vợ trong thời gian đính hôn : (1) Người chồng công khai tố cáo vợ mình ngoại tình (x. Đnl 22, 23-24) ; (2) Người chồng kín đáo trao cho vợ chứng thư ly hôn trước mặt hai nhân chứng. Cứ theo lẽ thường, rất có thể Thánh Giuse đã muốn chọn giải pháp thứ hai.

Nói về lý do khiến Thánh Giuse muốn bỏ Đức Maria cách kín đáo, có hai giả thuyết đưa ra : (1) Thánh Giuse không hề biết gì và rất bất ngờ vì sự thể xảy ra với Đức Maria nên quyết định “chia tay” ; (2) Thánh Giuse biết rõ sự tình nhưng không biết phải xử trí thế nào trước mầu nhiệm quá lớn lao này nên định rút lui khỏi cuộc hôn nhân. Tuy nhiên, ngay trong thời khắc và tình huống nan giải này, chúng ta có cơ hội để nhận ra sự Công chính của Thánh Giuse.

2. Sự Công Chính của Thánh Giuse

Thánh Mátthêu nói rõ, Thánh Giuse “là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo” (Mt 1,19). Câu Kinh thánh này minh nhiên cho thấy Thánh Giuse là người công chính theo nghĩa “chính nhân quân tử”. Trên thực tế, rất có thể Thánh Giuse đã nghĩ tới và chọn giải pháp âm thầm trao cho Đức Maria chứng thư ly hôn trước hai nhân chứng rồi ra đi, như thế, vẫn giữ được thanh danh cho Đức Maria, đồng thời vẫn tuân thủ đúng theo những gì luật pháp trù liệu.

Tuy nhiên, sự công chính của Thánh Giuse chắc chắn không dừng lại ở nghĩa “công chính” theo lương tri thông thường này. Bài đọc một trích sách Ngôn Sứ Isaia hôm nay đưa chúng ta về khái niệm “công chính” của những người chờ mong Thiên Chúa thực hiện lời hứa của Người. Tác giả Mátthêu đã dẫn lại lời ngôn sứ Isaia (Is 7,14) qua miệng sứ thần Chúa và cho biết thái độ đón nhận của Thánh Giuse :

“Này đây, Trinh Nữ sẽ thụ thai và sinh hạ một con trai, người ta sẽ gọi tên con trẻ là Em-ma-nu-en, nghĩa là “Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta. Khi tỉnh giấc, ông Giuse làm như sứ thần Chúa dạy và đón vợ về nhà” (Mt 1,23-24).

Là người thuộc dòng dõi vua Đavít, hẳn là Thánh Giuse cũng rất mong lời ngôn sứ được thành toàn. Như vậy, khi “làm như sứ thần dạy”, sự công chính của Thánh Giuse được hiểu ở cấp độ cao hơn, đạt tới sự công chính của những người sẵn lòng cộng tác vào kế hoạch của Thiên Chúa. Quả thật, sự công chính của Thánh Giuse được thể hiện rõ qua việc đáp lại lời Chúa phán qua miệng sứ thần :

“Này ông Giuse, con cháu Đavít [Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυίδ - Iôsêp huios David], đừng ngại đón bà Maria vợ ông về, vì người con bà cưu mang là do quyền năng Chúa Thánh Thần. Bà sẽ sinh con trai và ông phải đặt tên cho con trẻ là Giêsu [καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν - kai kaleseis to onoma autou Iêsoun], vì chính Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi của họ” (Mt 1,20-21).

Danh “Giêsu” (Yeshua hay Yehoshua) vốn được hiểu theo nghĩa “Đức Chúa là ơn cứu độ” hay “Đức Chúa cứu chuộc” (x. Hc 46,1). Danh xưng này cũng phù hợp với vai trò của Đức Giêsu trong việc cứu độ dân Người khỏi tội lỗi, như đã được nêu lên ở phần đầu và phần cuối sách Tin mừng Mátthêu (x. Mt 1,21 ; 26,28).

Hơn thế nữa, việc Thánh Giuse làm theo lời Sứ Thần Chúa dạy là hành vi “công chính nhờ tin” mà sau này được Thánh Phaolô khai triển trong đạo lý “người ta được Thiên Chúa làm cho nên công chính nhờ lòng tin vào Đức Giêsu Kitô” (Rm 3,22). Trong bài đọc hai, Thánh Phaolô cũng trình bày tổng quát nền tảng này như sau :

“Tôi là Phaolô, tôi tớ của Đức Kitô Giêsu ; tôi được gọi làm Tông đồ, và dành riêng để loan báo Tin mừng của Thiên Chúa. Tin mừng ấy, xưa Người đã dùng các ngôn sứ của Người mà hứa trước trong Kinh thánh. Đó là Tin mừng về Con của Người là Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta. Xét như một người phàm, Đức Giêsu Kitô xuất thân từ dòng dõi vua Đavít [ἐκ σπέρματος Δαυὶδ - ek spermatos David]. Nhưng xét như Đấng đã từ cõi chết sống lại nhờ Thánh Thần, Người đã được đặt làm Con Thiên Chúa với tất cả quyền năng” (Rm 1,1-4).

Thánh Phaolô muốn trình bày về đức tin và ơn cứu độ. Tin vào Đức Giêsu Kitô là người (xuất thân từ dòng dõi Đavít) và tin vào Người là Con Thiên Chúa, đã được thể hiện rõ trong thái độ, hành vi và cuộc đời công chính của Thánh Giuse.

3. Vai trò và sự công chính của Thánh Giuse nhìn từ biến cố Nhập thể

Sự công chính của Thánh Giuse được thể hiện qua vai trò là “chồng của bà Maria” (Mt 1,16 ; x. 1,19-20) và là cha của Đức Giêsu. Việc thành hôn, và sau đó là “làm như sứ thần Chúa dạy và đón vợ về nhà” (Mt 1,24) rồi “đặt tên cho con trẻ là Giêsu” (Mt 1,25) là những bước kiến tạo nền tảng cho một gia đình, một dòng dõi và một “dân thánh” được Đức Chúa thực hiện lời hứa cứu độ. Mátthêu cũng như các tác giả Tin mừng khác đều cho biết mọi người đã nhìn nhận Đức Giêsu là “con ông Giuse” (Mt 13,55 ; Mc 6,3 ; Lc 4,22 ; Ga 6,42).

Từ phản ứng định bỏ Đức Maria cách kín đáo đến việc thực thi lời thiên sứ, chúng ta thấy Thánh Giuse có bước chuyển dịch từ lãnh vực công chính xét theo lẽ công bằng (không nhận về phần mình những gì không phải của mình) sang sự công chính theo tiêu chuẩn của Thiên Chúa. Hạn từ “công chính” được sử dụng nhiều lần trong Tin mừng Mátthêu, áp dụng cho những người mong chờ Thiên Chúa thực hiện lời hứa (x. Mt 13,17 ; 23,29), hoặc cho các môn đệ sẽ được gia nhập Nước Thiên Chúa (x. Mt 13,43.49 ; 25,37.46).

Thực vậy, nhìn từ biến cố Nhập thể trở về Cựu ước, chúng ta thấy người công chính là người đi theo đường lối của Chúa, như sách Huấn ca đã nêu gương các tổ phụ Nôê, Ápraham, Ixaác, Giacóp, và ông Môsê (x. Hc 44,19–45,5). Tác giả thánh vịnh cũng ca ngợi người công chính vì họ “được đất hứa làm gia nghiệp” (Tv 37,29), “vươn lên tựa cây dừa tươi tốt” (Tv 92,13), được ánh sáng Chúa chiếu soi (x. Tv 112,4).

Tất cả những diễn tả và gương mẫu kể trên đều thấp thoáng trong cuộc đời Thánh Giuse. Thánh nhân đi theo đường lối Chúa, chịu đựng thử thách, được gọi là “người công chính”, được nâng lên khỏi những ý định “phảng phất bi quan”, được Sứ Thần giải thích ý nghĩa của mầu nhiệm… Tin mừng không ghi lại lời nói nào của Thánh Giuse, nhưng sự công chính của người quả là hiển minh cho nhân loại luôn mãi.

Trước khi kết thúc buổi học hỏi Lời Chúa hôm nay, chúng ta cùng nhau đọc lại lời Thánh vịnh và Đáp ca của Chúa nhật IV mùa Vọng này với tâm tình suy niệm về đề tài “người công chính” được Thiên Chúa Cứu Độ thưởng công xứng đáng, được “ở cùng Đức Chúa” và được “Đức Chúa ở cùng” như chính Thánh Giuse :

“Chúa làm chủ trái đất cùng muôn vật muôn loài,

làm chủ hoàn cầu với toàn thể dân cư.

Nền trái đất, Người dựng trên biển cả,

đặt vững vàng trên làn nước mênh mông.

Ai được lên núi Chúa ?

Ai được ở trong đền thánh của Người ?

Đó là kẻ tay sạch lòng thanh,

chẳng mê theo ngẫu tượng.

Người ấy sẽ được Chúa ban phúc lành,

được Thiên Chúa cứu độ thưởng công xứng đáng.

Đây chính là dòng dõi những kẻ kiếm tìm Người,

tìm thánh nhan Thiên Chúa nhà Giacóp” (Tv 23,1-6).