Kỷ niệm 100 năm tái lập quan hệ ngoại giao giữa Tòa thánh và Pháp
ĐTC tiếp Tổng thống Emmanuel Macron của Pháp vào năm 2018 (Vatican Media)
KỶ NIỆM 100 NĂM TÁI LẬP QUAN HỆ NGOẠI GIAO GIỮA TÒA THÁNH VÀ PHÁP
Hồng Thủy
Vatican
News (25.2.2021) – Năm 2021 này, Pháp và Tòa thánh kỷ niệm 100
năm ngày nối lại quan hệ ngoại giao đã bị phá vỡ sau đạo luật về sự tách biệt
giữa Giáo hội và Nhà Nước, được chính phủ Pháp ban hành năm 1905. Trong 17 năm,
từ 1904 đến 1921, Pháp không có đại sứ cạnh Tòa thánh. Đây là một sự đổ vỡ lịch
sử liên quan đến chiều dài và chiều sâu của mối quan hệ được rèn giũa giữa Giáo
hội và Pháp, nước được xem là "Trưởng nữ" của Giáo hội.
Tòa thánh và Pháp đã
có quan hệ ngoại giao từ rất lâu đời, được bắt đầu dưới chế độ quân chủ. Từ thế
kỷ 16 - chính xác là dưới thời trị vì của vua François đệ nhất - Pháp đảm bảo
có một đại sứ thường trú cư trú tại Roma; truyền thống này đã kéo dài cho đến
năm 1905, năm xảy ra sự đổ vỡ.
Những xung đột
Những xung đột đầu
tiên bắt đầu từ những năm 1880, khi nền đệ tam Cộng hòa thông qua một loạt luật
gây bất lợi cho Giáo hội Công giáo và các tổ chức của Giáo hội. Trước hết là luật
về giáo dục học đường, tháng 3 năm 1880; nền đệ tam Cộng hòa cho rằng giáo dục Công
không nên đề cập đến tôn giáo nữa.
Tranh chấp thứ hai
liên quan đến tình hình của các dòng tu, và đặc biệt là những dòng có vai trò
trong việc giảng dạy. Chính phủ đưa ra luật về quyền tự do tập họp vào tháng 7
năm 1901; theo luật này, các dòng tu muốn hiện hữu cần phải có phép. Trong khi
đó, các quan chức Bộ Nội vụ đang xem xét kỹ lưỡng hồ sơ của các dòng tu hiện có
và loại bỏ những dòng tu chưa yêu cầu tái cấp phép vào ngày luật định. Sau đó
là những vụ trục xuất các tu sĩ.
Năm 1904, với luật
"petit Père Combes" nổi tiếng, không có dòng tu nào được phép dạy học
nữa. Cùng năm đó, Đại sứ Pháp cạnh Tòa thánh được triệu hồi. Trong 17 năm, trụ
sở của Đại sứ quán Pháp tại Roma bị bỏ trống.
Và cuối cùng là luật về
việc tách biệt Giáo hội và Nhà Nước được ban hành vào tháng 12 năm 1905. Với luật
năm 1905, sự tách biệt là hoàn toàn. Nhà Nước không còn can thiệp vào công việc
của Giáo hội, và Giáo hội cũng không can thiệp vào công việc của Nhà Nước.
Bối cảnh áp dụng các đạo luật
Theo cha Bernard
Ardura, chủ tịch Ủy ban Giáo hoàng về Khoa học Lịch sử, để hiểu rõ những gì đã
xảy ra vào năm 1880 liên quan đến các dòng tu - bao gồm các dòng lớn và các
dòng mới được thành lập - cần phải nhớ rằng Cộng hòa Pháp chỉ đang áp dụng, bằng
cách áp dụng cứng rắn hơn, luật có từ thời chế độ cũ (trước cuộc Cách mạng Pháp
vào năm 1789): ở Pháp , các tu sĩ chỉ có thể hiện hữu với điều kiện nhận được
thư cho phép của nhà vua, của Hội đồng Nhà Nước (Tham Chính viện) hoặc Nghị viện.
Chính vì lý do này mà vào năm 1880, chính phủ đã ra lệnh giải thể các dòng tu
không có sự hiện hữu hợp pháp này.
Vào năm 1880, các cộng
đoàn bị giải thể nhưng tài sản vẫn thuộc về quyền sở hữu cá nhân của họ. Trong
khi đó vào năm 1905, đã có một cuộc cướp sạch hoàn toàn. Nó bắt đầu với các tu
sĩ vào năm 1903; Nhà Nước Pháp dùng quân lính trục xuất tất cả những người
không được nhìn nhận về pháp lý. Do đó, trào lưu bài giáo sĩ gia tăng và dần dần
mạnh mẽ hơn. Khi đó, Đức Giáo hoàng Lêô XIII rất được lòng dân chúng, nhưng điều
đó không ngăn cản một phong trào rất mạnh mẽ, trong đó Hội Tam điểm đang hoạt động.
(…). Và sau đó, năm 1905 đánh dấu sự tan vỡ của quan hệ ngoại giao.
Giáo hội thích ứng với hoàn cảnh
Tòa thánh chứng kiến sự
biến chuyển đó và khuyến khích các tu sĩ làm những gì có thể, để tiếp tục sứ mệnh
của họ theo cách mà họ cho là phù hợp nhất. Chính vì thế, nhiều nữ tu giáo chức
đã bỏ tu phục, để tiếp tục giảng dạy trong trường học.
Đây cũng là thời điểm
các tín hữu thể hiện sự liên đới và quảng đại phi thường; họ là những người
sẽ giúp Giáo hội có lại được các tài sản. Đó vừa là thời kỳ đau khổ dữ dội, gây
chia rẽ xã hội Pháp, đồng thời cũng là thời điểm khích lệ và dấn thân rất mạnh
mẽ của các tín hữu.
Khó khăn ngoại giao của Pháp
Sự tan vỡ gây ra nhiều
khó khăn đặc biệt là trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Việc không thể chính
thức hội đàm với Đức Giáo hoàng, hoặc ít nhất là với Quốc Vụ khanh Tòa thánh, hoặc
các thành viên của Giáo triều Roma, đã bị một số đảng viên Cộng hòa coi là một
khuyết điểm. Nước Pháp muốn có tiếng nói của mình tại Vatican.
Chiến tranh Thế giới thứ nhất: cơ hội hòa giải
Chiến tranh Thế giới
thứ nhất đã dẫn đến một mối quan hệ hợp tác. Ví dụ, các tu sĩ, những người lưu
vong ở Bỉ, Thụy Sĩ, Ý, Tây Ban Nha và Anh, vào thời khắc chiến tranh được tuyên
bố, họ tự động trở về Pháp để cầm vũ khí, bảo vệ quê hương. Như vậy, trong suốt
4 năm chiến tranh, trong chiến hào, những người cộng sản, chủ nghĩa xã hội, cấp
tiến, tam điểm, linh mục giáo phận, chủng sinh, chiến binh Công giáo liên kết với
nhau. Và khi chiến tranh kết thúc, điều đó đã biến thành tình bạn vô cùng bền
chặt, vốn được đóng ấn trong máu, trong sợ hãi, trong chiến đấu.
Chiến tranh đã mang lại
những thay đổi quan trọng ở nhiều cấp độ khác nhau. Thứ nhất, người ta thấy có
sự trở lại của người Công giáo với đời sống chính trị sau khi họ đã bị loại trừ
phần lớn. Năm 1919, các ứng cử viên Công giáo đã đạt được một số thành công
trong cuộc bầu cử lập pháp. Trong số 600 đại biểu được bầu vào Hạ viện, 180 người
tự nhận là Công giáo và ủng hộ việc áp dụng vừa phải các luật thế tục.
Sau hiệp định đình chiến,
đa số phe Cộng hòa tin rằng đã đến lúc lên tiếng yêu cầu áp dụng các luật thế tục
mang tính hòa giải hơn; việc tái lập quan hệ với Tòa thánh phù hợp với logic
này. Có thể nói rằng: tất cả các điều kiện bên ngoài đã sẵn sàng cho một sự hòa
giải thực sự.
Những quan tâm chung của Vatican và Pháp
Bên cạnh những điểm
tranh chấp, Vatican và Pháp cũng có những điểm chung. Họ có những mối quan tâm
chung; một số quan tâm thuộc về chính trị, những quan tâm khác thuộc về tôn
giáo. Trong số các quan tâm chính trị, chúng ta có được sự ủng hộ của Ba Lan và
điều này vô cùng quan trọng sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Ngoài ra còn có
tương lai của vùng sông Rhine, bởi đó có một phần lớn ngành công nghiệp chế tạo
máy móc chiến tranh.
Sau Thế chiến thứ nhất,
trong số những biến động mà thế giới phải trải qua, có sự biến mất của Đế chế
Ottoman; và tất cả các lãnh thổ từng thuộc về nó, đặc biệt là Trung Đông, sẽ trở
thành mối quan tâm lớn đối với Tòa thánh và cả nước Pháp. Vấn đề về chế độ bảo
hộ Kitô hữu ở Trung Đông có liên quan đến điều này. Do đó, Pháp và Tòa thánh sẽ
phải đi đến một thỏa thuận để bảo vệ các cộng đoàn Kitô đa dạng về nghi lễ, nguồn
gốc và văn hóa này.
Tiếp đến là vấn đề lựa
chọn các giám mục, cũng như các xứ truyền giáo. Ví dụ, khi nước Đức bị mất các
thuộc địa, như Togo, Camerun và Tanganyka (sau này là Tanzania), vào tay người
Anh và người Pháp, các nhà truyền giáo Đức ra đi, sẽ làm phát sinh thêm một khoản
đầu tư từ các nhà truyền giáo Pháp. Trước sự biến động hoàn toàn này, Nhà Nước
thực dân và Tòa thánh cũng phải đi đến một thỏa thuận ở đây.
Thánh nữ Jeanne d’Arc
Điều cuối cùng sẽ đóng
ấn sự hòa giải đó là một người nữ: Thánh nữ Jeanne d’Arc. Trong lễ
phong thánh cho ngài, lần đầu tiên chính phủ Pháp cử một đại sứ đặc biệt: thành
viên Hàn Lâm viện Gabriel Hanoteaux. (…)
Bắt đầu tiến trình tái lập ngoại giao
Ngày 20 tháng 5 năm
1920, Đức Biển Đức XV tiếp ông Hanoteaux, và cả hai cùng thảo luận về vấn đề nối
lại quan hệ ngoại giao. Vào ngày 30 tháng 11, Hạ viện bỏ phiếu ngân sách cho việc
mở lại đại sứ quán ở Roma và ông Charles Jonnard sẽ được bổ nhiệm làm đại sứ đầu
tiên vào ngày 17 tháng 5 năm 1921. Đại sứ quán của Pháp cạnh Tòa thánh được mở
lại với một thỏa thuận về hai điểm: duy trì luật thế tục (tách biệt giữa Giáo hội
và Nhà Nước) và một thỏa thuận về sự lựa chọn của các giám mục sẽ được thực hiện
như thế nào.
Áp dụng luật thế tục để phục vụ ích chung
Cha Ardura
nhận định rằng luật tách biệt giữa Giáo hội và Nhà Nước như một
nguyên tắc đã là một thực tế được chấp nhận trong hơn một thế kỷ. Nhưng ngày
nay, điều quan trọng là những thuận tiện mà chúng ta đề xuất. Lấy ví dụ về luật
tách biệt này. Những luật này được thực hiện cho một mục đích rất cụ thể, nhưng
tất cả các tôn giáo không nên phải gánh chịu hậu quả. Như Đức Hồng Y Parolin đã
nói, một luật mới không nên tạo ra những khó khăn mới. Do đó, chúng ta phải xem
xét, trên tinh thần tham vấn, làm thế nào để phục vụ lợi ích chung một cách tốt
nhất. Năm 1905, mọi thứ được thực hiện trong bầu khí xung đột, ngày nay mọi thứ
phải được thực hiện để đảm bảo rằng điều này diễn ra trong sự hợp tác, trong một
bầu khí hòa bình.
- Lần đầu tiên Đức Thánh Cha Phanxicô viết suy niệm cho Đàng Thánh Giá tại Colosseo ( 27/03/2024)
- Đức Thánh Cha Phanxicô không giảng lễ Chúa Nhật Lễ Lá 2024 ( 26/03/2024)
- Cuộc gặp gỡ giữa các Giám mục Đức và Giáo triều Roma diễn ra trong tinh thần xây dựng ( 23/03/2024)
- Đức Thánh Cha Phanxicô thay đổi quy chế của Đền thờ Đức Bà Cả, nhấn mạnh nghĩa vụ thiêng liêng của kinh sĩ ( 22/03/2024)
- Ra mắt game Công giáo mới “MetaSaint” dành cho “Thế hệ Alpha” ( 22/03/2024)
- Học viện Kinh Thánh và Học viện Đông phương của dòng Tên được sáp nhập chung với Đại học Giáo hoàng Gregoriana ( 20/03/2024)
- Caritas Âu châu đưa ra 5 vấn đề ưu tiên cho mục tiêu phát triển bền vững năm 2030 ( 19/03/2024)
- 15 nữ tu bị sát hại bởi quân Liên Xô sẽ được tuyên phong chân phước ( 16/03/2024)
- Án phong chân phước cấp giáo phận cho thanh niên 20 tuổi người Pakistan hoàn tất ( 16/03/2024)
- Công bố tự truyện của Đức Thánh Cha Phanxicô ( 15/03/2024)