Vượt lên trên sự ghen tị Kỹ thuật số

Trên những nền tảng mạng xã hội mang tính trưng bày, người khác thường chỉ quan sát chúng ta và bày tỏ sự tán thưởng, nhưng hiếm khi thực sự tương tác – cùng lắm là để lại một biểu tượng cảm xúc hay vài lời bình luận ngắn. Chính vì thế, thật dễ để chúng ta bị cuốn vào một nền văn hóa chỉ xoay quanh vẻ bề ngoài, dẫn đến việc người ta thi nhau thể hiện, hoặc rơi vào vòng xoáy cạnh tranh không hồi kết. Ứng dụng này cũng thường khiến chúng ta ghen tị lẫn nhau.

Khi nhìn thấy cuộc sống của người khác – thường là những người chỉ chia sẻ thành công, khoảnh khắc hạnh phúc và những điều tốt đẹp trong cuộc đời họ (và có chủ ý giấu đi những khó khăn, vì chúng “không phù hợp” để trưng bày) – chúng ta dễ bị cuốn vào một cuộc đua ảo, đôi khi vô thức, và trải nghiệm điều mà ta thường gọi là sự ghen tị kỹ thuật số. Ai cũng cố gắng vượt trội hơn người khác, đồng thời che giấu những mặt tối của bản thân. Kết quả là, khi sử dụng mạng xã hội, chúng ta lại cảm thấy cô đơn hơn trong những khó khăn của chính mình, bởi liên tục bị bao quanh bởi sự hoàn hảo mang tính tưởng tượng trong cuộc sống của người khác.

Vậy, liệu có thể vừa sử dụng mạng xã hội, vừa tránh được những tác động độc hại này hay không? Dưới đây là ba bí quyết:

1. Nhận thức rõ những tác động tiêu cực mà mạng xã hội có thể gây ra cho sự bình an nội tâm và lòng tự trọng của chúng ta.

Chẳng ai uống thuốc mà không biết trước các tác dụng phụ của nó, hoặc không cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro khi kết hợp với loại thuốc khác. Hiểu biết là nền tảng của một lựa chọn thật sự tự do, giúp ta đối phó hiệu quả hơn với những hậu quả có thể xảy ra. Thế nhưng, mạng xã hội không phải là thuốc. Không ai bắt buộc ta phải dùng nó, và nó cũng chẳng phải là không khí ta cần để thở hay là lương thực ta cần để nuôi sống mình. Chúng ta hoàn toàn có thể sống mà không cần mạng xã hội, đặc biệt khi nhận ra rằng nó gây hại, chiếm hết sự chú ý hoặc khiến ta lệ thuộc vào màn hình. Nói cách khác, chúng ta có thể hạn chế hoặc thậm chí loại bỏ việc sử dụng mạng xã hội nếu cảm thấy mặt hại nhiều hơn mặt lợi.

Nếu ta quyết định tiếp tục sử dụng mạng xã hội, điều quan trọng là phải hiểu cách nó vận hành và nhận thức rằng ta hoàn toàn có thể trở thành “nô lệ” của nó. Suy cho cùng, ta chỉ có thể thoát khỏi một vòng xoáy độc hại khi dám nhìn thẳng vào nó và gọi đúng tên. Dưới đây là vài câu hỏi giúp ta tự kiểm tra mức độ tự do nội tâm của mình:

- Tôi có đang là nạn nhân của sự ghen tị kỹ thuật số không?

- Tôi có đang dùng mạng xã hội để cạnh tranh ngầm với người khác không?

- Tôi có đang tô vẽ cuộc sống của mình thật hoàn hảo để được ngưỡng mộ, và điều đó có khiến tôi trở nên kém chân thật hơn không?

Nếu câu trả lời là “có” cho cả ba câu hỏi, có lẽ chúng ta nên dừng lại và suy ngẫm. Bởi vì, thực ra, vẫn có cách sử dụng mạng xã hội tốt đẹp hơn thế.

2. Hãy sử dụng mạng xã hội cách chừng mực

Cuộc sống ngoài đời thật của chúng ta luôn có giá trị, dù có hay không có người theo dõi (followers) chứng kiến. Càng đắm chìm trong “thực tại” ảo, và mang theo suy nghĩ rằng chúng ta phải chia sẻ mọi việc mình làm cho người khác biết, chúng ta càng có nguy cơ quên đi giá trị của một nụ cười chưa từng được đăng, một khoảnh khắc vui không được chụp hình lại, hay một cuộc trò chuyện không có bức ảnh nào kèm theo. Khi tâm trí không ngừng nghĩ đến mạng xã hội, chúng ta có nguy cơ không còn khả năng cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của những điều bình dị hàng ngày.

Lựa chọn nằm trong tay chúng ta. Chúng ta có thể thay đổi thế giới quan. Chúng ta có thể quyết định sử dụng mạng xã hội một cách chừng mực - bởi nếu lạm dụng, những công cụ này có thể khiến chúng ta đánh mất cảm nhận về hiện thực. Chúng có thể khiến tâm trí chúng ta ở nơi khác, hoặc khiến chúng ta kém trân trọng khoảnh khắc hiện tại – ở đây và ngay lúc này.

3. Hiện diện trên mạng xã hội nhưng không thuộc về mạng xã hội: phục vụ thay vì được phục vụ

Trong một bài viết gần đây, chúng tôi đã đề cập rằng: dù mạng xã hội có thể khơi dậy những thói xấu trong chúng ta, nó cũng có thể được sử dụng theo cách giúp nuôi dưỡng và phát triển các đức hạnh. Chẳng hạn, chúng ta có thể thực hành tiết độ thay vì bốc đồng; rèn luyện kiên cường, tức là biết chống lại cám dỗ và đặt ra giới hạn; đồng thời thực hành đức công bằng và khôn ngoan – nghĩa là biết phân định kỹ lưỡng trước khi đăng tải điều gì đó. Chúng tôi cũng từng nhấn mạnh rằng chúng ta có thể thực hành lòng bác ái trên mạng xã hội – phục vụ thay vì chỉ tìm kiếm được phục vụ. Ví dụ, chúng ta có thể tự hỏi: Làm thế nào tôi có thể giúp ích cho người khác qua những bài đăng của mình thay vì chỉ tập trung vào bản thân và theo đuổi sự công nhận mang tính ái kỷ (narcissistic). Dưới đây là một vài câu hỏi hữu ích giúp chúng ta định hướng cách sử dụng mạng xã hội một cách tốt đẹp hơn.

- Khi nghĩ đến những người theo dõi (followers) mình, cũng như những người tin tưởng và xem nội dung tôi đăng tải, tôi có thể nói điều gì để khích lệ họ?

- Tôi có thể đăng tải điều gì để mang lại niềm hy vọng cho một người vừa trải qua một ngày tồi tệ?

- Tôi có thể chia sẻ thông tin về một chủ đề nào đó theo cách nào?

Nếu câu hỏi duy nhất tôi đặt ra là: “Làm sao để tôi trông tốt hơn anh ấy/cô ấy?” – thì tôi vẫn còn một chặng đường dài phía trước để học cách sử dụng mạng xã hội theo hướng thúc đẩy vẻ đẹp đích thực – vẻ đẹp vốn nên định hướng cho mọi lựa chọn và cách chúng ta chung sống trong xã hội.

Nt. Anna Ngọc Diệp, OP

Dòng Đa Minh Thánh Tâm

Chuyển ngữ từ: familyandmedia.eu