“Tương
lai Giáo hội tùy thuộc phần lớn vào chính thế hệ trẻ !”
Ði
qua những thăng trầm trong suốt tiến trình lịch sử để vun trồng và phát triển
hạt giống Tin Mừng, Giáo hội Công giáo tại Việt Nam đã gặt hái những thành quả
nhất định. Năm 2020, toàn thể các thành phần Dân Chúa kỷ niệm 60 năm thiết lập
Hàng Giáo phẩm Việt Nam, cùng với đó là tâm tình mục vụ đặc biệt dành cho giới
trẻ với định hướng đồng hành, nhằm giúp người trẻ phát triển toàn diện.
Trong
bối cảnh hết sức ý nghĩa này, Ðức cha Phêrô Nguyễn Văn Khảm - Giám mục Giáo
phận Mỹ Tho, Tổng Thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam - đã dành cho báo Công giáo
và Dân tộc một cuộc phỏng vấn, cùng nhìn lại quá khứ, ngẫm nghĩ về hiện tại và
hành trình phía trước của Giáo hội…
+ CGvDT: Việc thiết
lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam năm 1960 đánh dấu sự trưởng thành của Giáo hội Công
giáo tại Việt Nam. Thưa Ðức cha, nếu nói về những thành tựu suốt 60 năm qua,
thì đâu là điểm nhấn đáng chú ý ?
- Ðức cha Phêrô Nguyễn Văn Khảm: Ngày
24.11.1960, Ðức Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII ban hành Sắc chỉ Venerabilium
Nostrorum, quyết định thiết lập Hàng Giáo phẩm Công giáo Việt Nam. Chưa đầy
2 tháng sau, ngày 14.1.1961, ngài lại gởi Tông thư Jam in Pontificatus cho
Hàng Giáo phẩm nước ta, đưa ra nhiều chỉ dẫn và định hướng cho Giáo hội Công
giáo tại Việt Nam.
Ðọc lại Tông thư đó và đối chiếu với tình hình hiện
nay, điều nổi bật là sự phát triển rất nhanh của Công giáo tại Việt Nam. Trong
Tông thư, Thánh Gioan XXIII viết : “Quyết định trên đây đã được chấp
thuận cách chính đáng vì Giáo hội theo dõi những tiến bộ khả quan đã đạt được
bên Quý Quốc. Thật vậy, dân số Công giáo năm 1900 mới có 812.000 người; năm
1927 lên tới 1.237.249 người; ngày nay (năm 1960) đã vượt quá con số một triệu
rưỡi”. Ðó là những thống kê năm 1960, còn hiện nay (năm 2020), dân số
Công giáo tại Việt Nam là gần 7 triệu giáo dân, thuộc 27 giáo phận, với khoảng
4.500 giáo xứ, hơn 4.000 linh mục và khoảng 23.000 tu sĩ nam nữ thuộc hơn 240
dòng tu.
Rõ ràng sự phát triển về dân số Công giáo và ơn gọi linh mục, tu sĩ là thành tựu nổi bật của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Sự phát triển này thật đáng quý nếu chúng ta biết rằng, Giáo hội không phát triển trong nhung lụa, nhưng đã phải trải qua những giai đoạn có các hoàn cảnh khó khăn nhất định. Lại càng đáng quý hơn nếu chúng ta đặt mình vào bối cảnh Giáo hội toàn cầu hiện nay, với sự sa sút ơn gọi linh mục, tu sĩ trong nhiều quốc gia.
Với sắc
chỉ Venerabilium Nostrorum năm 1960, Hàng Giáo phẩm Việt Nam được thiết lập, ba
vị Tổng Giám mục đầu tiên khi ấy (từ trái sang phải) là Đức Hồng y TGM Giuse
Maria Trịnh Như Khuê - TGM Hà Nội; Đức cha Phêrô Martinô Ngô Đình Thục - TGM
Huế và Đức cha Phaolô Nguyễn Văn Bình - TGM Sài Gòn.
+ Như vậy, sự kiện
thành lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam có ý nghĩa như thế nào trong thời đại chúng
ta hôm nay, thưa Ðức cha ?
- Tôi trả lời những câu hỏi này trong khung cảnh những
ngày Tết Canh Tý 2020, những ngày chúng ta thể hiện đạo lý của dân tộc Việt Nam
là đạo lý uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây. Vì thế, tâm tình trước
hết là lòng biết ơn các tiền nhân, tất cả các Kitô hữu Việt Nam đã ra đi trước
chúng ta, cách riêng là những người mà Thánh Gioan XXIII gọi là “thợ
trong vườn nho Phúc Âm, trải qua 3 thế kỷ, đã nối tiếp nhau xây dựng vườn nho
thiêng liêng của Chúa tại nơi đây, bằng bao nhiêu công lao vất vả, bằng bao
nhiêu hy sinh nặng nhọc, có khi bằng cả xương máu, để mở đường và tạo nên cơ
hội thuận tiện cho việc thiết lập Phẩm trật Giáo hội ngày nay” (Jam in
Pontificatus).
Tâm tình kế tiếp là sự khiêm tốn. Chúng ta có thể vui
mừng về sự phát triển dân số Công giáo tại Việt Nam, nhưng xin đừng quên đây
cũng là đà phát triển dân số nói chung tại Việt Nam chứ không phải là điều gì
quá đặc biệt. Hơn thế nữa, phát triển về số lượng không hẳn đã là dấu chỉ của
sự phát triển bền vững. Nhìn vào bối cảnh toàn cầu, đã có những quốc gia có tỷ
lệ Công giáo tới 80% chứ không chỉ là 8% như ở Việt Nam, thế nhưng ngày nay lại
sa sút trầm trọng, ví dụ Brazil trong 25 năm qua mất 25% dân số Công giáo; tại
Hoa Kỳ, Giám mục Robert Barron cho biết trong những năm gần đây, cứ 1 người gia
nhập Công giáo thì 6 người rời bỏ Giáo hội !
Cũng vì thế, cùng với tâm tình tạ ơn Chúa và các tiền nhân, người Công giáo Việt Nam phải ý thức trách nhiệm của mình trong việc củng cố, phát triển Giáo hội hiện nay và tương lai. Chính Thánh Gioan XXIII đã nhấn mạnh điều này khi quyết định thiết lập Hàng Giáo phẩm Công giáo Việt Nam. Ngài viết : “Giáo dân Việt Nam phải nhìn nhận nơi danh dự cao quý này một bằng chứng nâng cao giá trị cho những truyền thống Công giáo cố hữu tại đây, truyền thống đã được ghi dấu bằng máu Các Thánh Tử Ðạo, và máu này đã phát sinh ra nhiều giáo dân. Hơn nữa, danh dự này còn là một tiếng gọi, nhắc cho họ phải ý thức rõ rệt những nghĩa vụ của người Công giáo và công dân” (Jam in Pontificatus).
Đại hội
Dân Chúa năm 2010
+ Chắc hẳn Hội đồng
Giám mục Việt Nam đã có những định hướng chung cho tương lai Giáo hội, vượt qua
thách đố ?
- Nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập Hàng Giáo phẩm Việt
Nam, Hội đồng Giám mục đã tổ chức Ðại hội Dân Chúa và sau Ðại hội, đã ban hành
Thư Chung với tựa đề Cùng nhau bồi đắp nền văn minh tình thương và sự
sống.
Loan báo Tin Mừng là sứ mệnh lớn nhất, nếu không nói
là duy nhất của Giáo hội ở mọi nơi và mọi thời. Tuy nhiên ở mỗi nơi và mỗi
thời, có những nội dung cần được nhấn mạnh hơn. Theo Ðức Giáo Hoàng Phanxicô,
thời đại chúng ta đang sống mang nặng dấu ấn của sự vô cảm và những xung đột.
Trong bối cảnh đó, cần “bồi đắp nền văn minh tình thương và sự sống”. Ðây chính
là hướng đi của Giáo hội Việt Nam từ năm 2010 đến nay cũng như trong những năm
sắp tới. Những chủ đề mục vụ về Giáo dục, Gia đình, Giới Trẻ… trong những năm
qua đều được triển khai theo hướng đi này.
Sứ mệnh đó không của riêng ai nhưng là của mọi người
mang danh Kitô hữu, vì thế chúng ta phải “cùng nhau” thực hiện. “Cùng nhau” ở
đây cũng không chỉ giới hạn trong phạm vi người Công giáo nhưng còn mở ra, cộng
tác với mọi người thiện chí trong xã hội để xây dựng và phát huy nền văn minh
tình thương và sự sống.
Trong
ảnh: Đức Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long thăm viếng giáo dân nghèo các dân tộc
thiểu số tại vùng Tây Bắc
+ Hội đồng Giám mục
Việt Nam trong kỳ họp mới nhất vào tháng 10.2019 đã đề ra Thư Chung, với định
hướng mục vụ 3 năm (2020-2022) ưu tiên chăm lo cho người trẻ. Ðức cha nhận định
ra sao về vai trò của thế hệ trẻ trong Giáo hội Công giáo ? Với tư cách là Tổng
Thư ký HÐGMVN, xin Ðức cha chia sẻ những tâm tình, lời khuyên riêng dành cho
các bạn trẻ ?
- Dĩ nhiên người trẻ là thành phần rất quan trọng
trong đời sống Giáo hội, thế nhưng chăm sóc mục vụ cho người trẻ lại luôn là
một thách đố lớn. Sau Thượng Hội đồng Giám mục về Giới Trẻ, Ðức Thánh Cha
Phanxicô đã ban hành Tông huấn Chúa Kitô đang sống (Christus
vivit). Trong Tông huấn này, ngài đưa ra những khẳng định rất mạnh mẽ, ví
dụ, “Người trẻ là chủ thể chứ không chỉ là đối tượng chăm sóc mục vụ”;
“Người trẻ là hiện tại chứ không chỉ là tương lai”; “Mục vụ giới trẻ là phải
đồng hành và lắng nghe hơn là dạy dỗ”.
Những khẳng định trên mời gọi chúng ta phải thay đổi
thói quen, lề lối suy nghĩ và hành động từ trước đến nay trong mục vụ giới trẻ
: Làm sao để tạo điều kiện cho người trẻ phát huy khả năng của họ nhiều hơn và
chủ động hơn trong đời sống Giáo hội ? Làm thế nào để có thể tiếp cận người trẻ
trong chính cuộc sống của họ ? Phải làm gì để có thể lắng nghe và đồng hành với
người trẻ hơn là bắt họ phải lắng nghe những bài giáo lý dọn sẵn của mình ? Ðâu
là những nẻo đường để đến với người trẻ trong thời đại ngày nay ? Tất cả đều là
những thách đố cho Giáo hội trong mục vụ giới trẻ.
Người trẻ, hiện thân và tương lai của Giáo hội
Với các bạn trẻ, tôi chỉ muốn mời các bạn chiêm ngắm
logo Năm Mục vụ Giới Trẻ (2020-2022). Logo này muốn họa lại câu chuyện 2 môn đệ
trên đường Emmaus, có Chúa Giêsu cùng đi với họ nhưng họ không nhận ra Người
(Luca 24, 13-35). Logo đó muốn nói với các bạn trẻ rằng :
(1) Chúa Giêsu luôn đồng hành với các bạn trên mọi nẻo
đường đời, và Giáo hội của Ngài cũng thế; vấn đề là các bạn có muốn để Ngài
cùng đi với mình không ? Vì thế, các bạn hãy đến với Chúa Giêsu nơi Lời của
Ngài (Kinh Thánh), nơi Thánh Thể, nơi Giáo hội là Thân Thể của Chúa.
(2) Chúa Giêsu không phải là người dẫn đường dễ dãi,
vì thế Ngài không chỉ cho các bạn con đường tìm kiếm hạnh phúc bằng cách chiếm
hữu và hưởng thụ, nhưng Ngài mời các bạn bước đi trên đường thập giá với những
hy sinh, vượt khó để làm chủ bản thân và sống theo những giá trị Tin Mừng. Nếu
bạn can đảm cùng Ngài bước đi trên con đường ấy, chắc chắn đó sẽ là đường dẫn
đến cuộc sống ngập tràn ánh sáng, chan chứa niềm vui và hạnh phúc vững bền.
(3) Cuối cùng, các bạn không chỉ là đối tượng để Giáo
hội chăm sóc nhưng là chủ thể xây dựng Giáo hội. Vì thế, thay vì hỏi “Giáo hội
đã làm gì cho tôi ?” thì hãy hỏi “Tôi đã làm gì cho Giáo hội ?”. Ước mong các
bạn cống hiến nhiệt tình và tài năng của mình vào việc xây dựng Giáo hội. Tương
lai Giáo hội như thế nào tùy thuộc phần lớn vào chính các bạn !
+ Chúng con xin cảm ơn Ðức cha !
Nguyễn
Hùng Luân (thực hiện)
Nguồn: Báo Công giáo và Dân tộc, website: cgvdt.vn